امين نظري تريزي؛ سجاد اسماعيلي
المجلد 16، العدد 57 ، مارس 2021، الصفحة 1-21
المستخلص
تعدّ إستراتيجية العصف الذهني إحدی إستراتيجيات التدريس المتقدّمة التي تعزّز العلاقة التفاعلية الإيجابية بين الدارس والمعلّم، وتزيد من ثقة الدارس بنفسه وتساعده علی تنمية التفکير الناقد والإبداعي وتحسين مستواه التحصيلي. فهل تؤثر إستراتيجية العصف الذهني بوصفها إحدی إستراتيجيات التعلّم النشط تأثيراً إيجابياً علی تحسين تعلّم مادة ...
أكثر
تعدّ إستراتيجية العصف الذهني إحدی إستراتيجيات التدريس المتقدّمة التي تعزّز العلاقة التفاعلية الإيجابية بين الدارس والمعلّم، وتزيد من ثقة الدارس بنفسه وتساعده علی تنمية التفکير الناقد والإبداعي وتحسين مستواه التحصيلي. فهل تؤثر إستراتيجية العصف الذهني بوصفها إحدی إستراتيجيات التعلّم النشط تأثيراً إيجابياً علی تحسين تعلّم مادة الأدب العربي المعاصر لدی طلاب اللغة العربية في الجامعات الإيرانية التي يتعلّمها معظم دارسيها وفق الإستراتيجيات التقليدية المألوفة التي لا تؤيده طرائق التدريس الحديثة؟! انطلاقاً من هذه المسألة تهدف الدراسة الحالية إلی معرفة فاعلية استخدام إستراتيجية العصف الذهني في تحسين تعلّم مادة الشعر العربي المعاصر لدی متعلّمي العربية بمرحلة البکالوريوس بناءً علی المنهج شبه التجريبي. تکوّن مجتمع الدراسة من طلاب البکالوريوس الدارسين في قسم اللغة العربية وآدابها بجامعة المصطفی العالمية في مدينة أصفهان من العام الدراسي 1398-1399ه.ش. واقتصرت عينة الدراسة علی 26 طالباً تمّ تقسيمهم علی مجموعتين متساويتين (تجريبية وضابطة) بطريقة أخذ العينة الملائمة. تعلّمت المجموعة التجريبية مادة الشعر العربي المعاصر على ضوء إستراتيجية العصف الذهني أثناء فصل دراسي کامل، وفي الوقت نفسه تعلّمت المجموعة الضابطة تلک المادة وفقاً للطريقة المعتادة لتدريسها في الجامعات الإيرانية. خلصت نتائج الدراسة إلی أنّ ثمة فرقاً ذا دلالة إحصائية بين معدّل درجات الطلاب لصالح المجموعة التجريبية التي خضعت لإستراتيجية العصف الذهني، ويمکن القول بأنّ لهذه الإستراتيجية دوراً فعّالاً في تحسين تعلّم مادة الشعر العربي المعاصر. تقترح هذه الدراسة استخدام إستراتيجية العصف الذهني في عملية تدريس مادة الأدب العربي المعاصر في الجامعات الإيرانية.
محبوبه پارسايي؛ احمدرضا حيدريان شهري؛ بهار صديقي؛ سيدحسين سيدي
المجلد 16، العدد 57 ، مارس 2021، الصفحة 23-43
المستخلص
من العناصر المؤثرة في رصانة الصورة الفنية وجمال قصائد نزار قباني هي الموسيقی الرائعة والمتلائمة؛ إذ يقوي الوحدة الموسيقية باستخدام فني للمحسنات اللفظية والمعنوية. تظهر هذه الدارسة أهمیة الأثر الجمالي المنبعث من تصویر ظاهرة الهزیمة في ثنایا القصیدة وحالات تفاعله مع الإیقاع. يهدف هذا البحث إلی أثر جمالیّة الظواهر الموسیقیة المتناسقة ...
أكثر
من العناصر المؤثرة في رصانة الصورة الفنية وجمال قصائد نزار قباني هي الموسيقی الرائعة والمتلائمة؛ إذ يقوي الوحدة الموسيقية باستخدام فني للمحسنات اللفظية والمعنوية. تظهر هذه الدارسة أهمیة الأثر الجمالي المنبعث من تصویر ظاهرة الهزیمة في ثنایا القصیدة وحالات تفاعله مع الإیقاع. يهدف هذا البحث إلی أثر جمالیّة الظواهر الموسیقیة المتناسقة أثناء القصیدة ویبدي مدی فعالیة الموسیقی في أشعار الهزیمة عند نزار قباني وبناءً على ذلک، يعالج البحث، المعاني التي يقصدها الشاعر وتحليل المستويات اللفظية والمعنوية في ضوء المنهج الوصفی- التحلیلی بدراسة أشعار النکسة عند الشاعر حتی تبرز بعض خفایا أشعار قباني وحقائقها. تشیر النتائج الحاصلة عن هذه الدراسة إلی مدی توفيق هذا الشاعر في اختیار الألفاظ والحروف المتناغمة والمتناسبة لمقتضی الحال، وذلک باستخدام فني للمحسنات اللفظية والمحسنات المعنویةکالجناس والطباق، ومراعاة النظیر إلی جانب استخدام الأساطير والرموز التي تعزّز الوحدة الموسيقية وتعبّر عن الصّراع النّفسي عند الشاعر في شعوره بالهزیمة.
مجتبي قنبري؛ فاطمه قادري؛ بهنام فارسي؛ علي اصغر روان شاد
المجلد 16، العدد 57 ، مارس 2021، الصفحة 45-68
المستخلص
ابتدای دورۀ معاصر برای بیشتر کشورهای عربی، زمان حسّاسی بود. این کشورها هنوز از استبداد دولت عثمانی جدا نشدهبودند که به استعمار کشورهای اروپایی دچار شدند یا به نحوی تحتالحمایة آنها قرار گرفتند. الجزایر از کشورهايی است که استعمار فرانسه با تکیه بر برتری نظامی در این سرزمین قدم گذاشت و در راستای محو هویت آن، تغییرات عمدهای در ...
أكثر
ابتدای دورۀ معاصر برای بیشتر کشورهای عربی، زمان حسّاسی بود. این کشورها هنوز از استبداد دولت عثمانی جدا نشدهبودند که به استعمار کشورهای اروپایی دچار شدند یا به نحوی تحتالحمایة آنها قرار گرفتند. الجزایر از کشورهايی است که استعمار فرانسه با تکیه بر برتری نظامی در این سرزمین قدم گذاشت و در راستای محو هویت آن، تغییرات عمدهای در ساختار اين جامعه ایجاد کرد. در مقابل، اقشار روشنفکر، اندیشمندان و ادیبان با سلاح قلم خود، به این تغییرات واکنش نشان دادند. «عبدالحمید بن هدوقه» رماننویس الجزایری، عرصههای مورد نظر استعمار برای ایجاد تغییر را در آثار خود انعکاس دادهاست. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی، در پی پاسخگویی به این موضوع است که مهمترین مؤلّفههای تغییر ساختار جامعه در رمان «غداً یوم جدید»، بر اساس نظریة فرانتسفانون کدام است و نویسنده چه راهکاریی برای مقابله با اقدامات استعمارگران ارائهدادهاست. پژوهش حاضر به این نتیجه رسیده که تغییرات ساختاری در ایجاد طبقۀ وابسته به استعمار، ایجاد تودة تهیدست اجتماعی، تغییر در نهادهای اجتماعی به ویژه خانواده و فرهنگ ظاهر شدهاست. راهکار بن هدوقه نیز تشکيل حکومت جمهوری متشکل از احزاب، بهرهمندشدن از ایدة روشنفکران، اعطای حقوق فردی و اجتماعی به زنان و بازگشت به فرهنگ بومی و اصالت خویشتن است.
علي احمدزاده
المجلد 16، العدد 57 ، مارس 2021، الصفحة 69-88
المستخلص
کهنالگوی «خویشتن» به عنوان طرحوارة بنیادین ذهن بدوی گونة بشر و ذخیرة هوش افزای موروثی، از ضمیر ناخودآگاه جمعی سرچشمه میگیرد. این تصویر ازلی با توجّه به روح زمانه، محتوای خودآگاهی و نمادهای رایج در یک جامعه و...، در ادبیات به صورت اشکال نمادین ظاهر میشود. از نظر ساختاری، درونههای این کهنالگو دارای ساختارهای ...
أكثر
کهنالگوی «خویشتن» به عنوان طرحوارة بنیادین ذهن بدوی گونة بشر و ذخیرة هوش افزای موروثی، از ضمیر ناخودآگاه جمعی سرچشمه میگیرد. این تصویر ازلی با توجّه به روح زمانه، محتوای خودآگاهی و نمادهای رایج در یک جامعه و...، در ادبیات به صورت اشکال نمادین ظاهر میشود. از نظر ساختاری، درونههای این کهنالگو دارای ساختارهای متضاد ذهنی و اوصاف روانی همچون کلیت، تعادل و معنویت است. این محتوا در اشکال نمادین در متون عرفانی نیز کارکرد روانشناختی ویژهای دارد. در خمریة ابنفارض، «می» فرانمود نمادین انگارۀ «خویشتن» به شمار میرود. جستار کنونی با روش توصیفی ـ تحلیلی و تکیه بر آموزههای مکتب روانتحلیلگری، تلاش میکند تا از عنصر ادبی می در خمریة ابن فارض، فهم روانشناسانه ارائه کند. این نماد عینی، مورد فرافکنی ناخودآگاه ابنفارض قرار گرفته و دارای کارکرد پویای شخصیتی ـ روانی و نشانگر خودکاویهای روانشناسانه شاعر در راستای «واقعیتپذیری خویشتن» و ادغام آن در خودآگاهی است. ابن فارض به وسیلۀ این نماد که جهتنمای چالشها و بالندگیهای روانی اوست، تلاش میکند تا به تمامیت، یکپارچگی اضداد پیکرههای روانی، اشباعرانههای معنوی و... دست یابد.
فاطمة ايراندوست؛ مريم جلائي؛ عباس زارعي تجره
المجلد 16، العدد 57 ، مارس 2021، الصفحة 89-114
المستخلص
یکی از مهمترین دغدغههای بشر در تمام ادوار تاریخی، مقولۀ تعلیم و تربیت و پرورش نسل جوان برای ورود به اجتماع و جامعهپذیری آنان بودهاست. در مطالعۀ مناسبات مختلف تعلیم و تربیت با جامعه، نمیتوان از مسألۀ جنسیت غافل ماند. تعلیم و تربیت در لایههای پیدا و پنهان خود در پی تربیت انسانهایی است که از مرحلۀ ادنای انسانیت به مرتبۀ ...
أكثر
یکی از مهمترین دغدغههای بشر در تمام ادوار تاریخی، مقولۀ تعلیم و تربیت و پرورش نسل جوان برای ورود به اجتماع و جامعهپذیری آنان بودهاست. در مطالعۀ مناسبات مختلف تعلیم و تربیت با جامعه، نمیتوان از مسألۀ جنسیت غافل ماند. تعلیم و تربیت در لایههای پیدا و پنهان خود در پی تربیت انسانهایی است که از مرحلۀ ادنای انسانیت به مرتبۀ عالی آن دستیابند و از جمله با نگاهی روشنفکرانه، سعی در رعایت حقوق جنسیتی افراد جامعه داشتهباشند. از میان اجزای نظام آموزش و پرورش، کتابهای درسی به طور مستقیم و غیرمستقیم در القای درست یا نادرست نقشها و تصاویر جنسیتی زنان و مردان نقش دارند. علیرغم این که نحوۀ انعکاس جنسیت در کتابهای درسی اهمّیّت فوقالعاده دارد، در تحقیقات پیشین مربوط به آموزش زبان عربی در ایران، این موضوع بررسی نشدهاست. در این پژوهش سعی شده تا این ابزار آموزشی از منظر جهتگیری جنسیتی مورد ارزیابی قرار گیرد. در این راستا، کلیه کتابهای عربی دورۀ اوّل متوسّطۀ سال تحصیلی 99-1398 در 6 مؤلّفۀواژههای جنسیتی، کاربرد اسامی زنانه و مردانه، کاربرد ضمایر مؤنث و مذکّر، تصاویر، فعّالیتهای ورزشی و مشاغل، مورد مطالعه قرار گرفتند. به منظور گردآوری و تجزیه و تحلیل دادهها، دو رویکرد بررسی فراوانی واژهها و تحلیل محتوا به کار گرفتهشد. علاوه بر این روش، وزندهي آنتروپي شانون برای تعیین ضریب اهمّیّت مؤلّفههای مورد بررسی در کتابهای درسی عربی تحت مطالعه و روش تصميمگيري چند معيارۀ تاپسيس برای اولویتبندی کتابهای درسی عربی تحت مطالعه از منظر نابرابری جنسیتی مورد استفاده قرار گرفتند. نتایج بررسیها نشان داد که در کتب بازنگریشده، در مؤلّفههای «واژههای جنسیتی و تصاویر کتاب» تعادل بیشتری بین دو جنس ایجاد شدهاست، امّا همچنان نابرابری جنسیتی در برخی زمینهها به چشم میخورد. تقویت ارزشهایی چون کسب علم و دانش برای هر دو جنس، تقویت روحیۀ قهرمانی در عرصههای ورزشی برای زنان و ترسیم جایگاه والای مادر از نکات مثبت کتابهای این دوره است.
زهراء أفقري؛ سيدمحمدرضا ابن الرسول
المجلد 16، العدد 57 ، مارس 2021، الصفحة 115-140
المستخلص
در مقاله پيشرو، نگارندگان در جستوجويی کتابخانهای آنچه را در کتب لغت، ادب و تاريخ در خصوص بيت مشهور: أُريدُ حِباءَهُ (/ حَياتَهُ) وَيُريدُ قتْلي عَذيرَکَ مِنْ خَليلِکَ مِنْ مُرادِ که امام علی (ع) در مواجهه با ابن ملجم مرادی بدان تمثل جستهاست، استخراج و موضوعبندی کرده و سپس با روش توصيفی ـ تحليلی به بررسی نقّادانۀ ...
أكثر
در مقاله پيشرو، نگارندگان در جستوجويی کتابخانهای آنچه را در کتب لغت، ادب و تاريخ در خصوص بيت مشهور: أُريدُ حِباءَهُ (/ حَياتَهُ) وَيُريدُ قتْلي عَذيرَکَ مِنْ خَليلِکَ مِنْ مُرادِ که امام علی (ع) در مواجهه با ابن ملجم مرادی بدان تمثل جستهاست، استخراج و موضوعبندی کرده و سپس با روش توصيفی ـ تحليلی به بررسی نقّادانۀ خاستگاه، موضوع و ساختار سرودۀ مرتبط با آن پرداختهاند. اهمّيت اين پژوهش به اهمّيت موضوع شعر از نگاه اهل بيت و به ويژه امام علی (ع) باز ميگردد. نگارندگان در اين جستار در صدد پاسخگويی به اين پرسش برآمدهاند که علّت اختلاف نظر ادبا در خصوص سراينده، مخاطب، ضبطِ درست، معنی واژگان، و ساختار نحوی اين بيت ـ و به ويژه مصراع دوم آن ـ چيست؟ برآمدِ اين پژوهش رفع ابهامات يادشده است.
ادبي
نوشين بهرامي پور؛ راضیه سادات میرصفی
المجلد 16، العدد 57 ، مارس 2021، الصفحة 141-163
المستخلص
نقد زنمدارانه (فمینیستی) یکی از شیوههای نقد آثار ادبی معاصر است. این نوع نقد سعی دارد تا نقش فرهنگ مردسالارانه را در تصویر ارائهشده از زن در آثار ادبی بیان و با بررسی آن جایگاه واقعی زن را به عنوان عامل مهمّ و تأثیرگذار بازنمایی کند. سحر خلیفه نویسندة معاصر فلسطینی در رمان "مذکرات امرأة غیر واقعیة" گفتمان ادبی را برای بیان جایگاه ...
أكثر
نقد زنمدارانه (فمینیستی) یکی از شیوههای نقد آثار ادبی معاصر است. این نوع نقد سعی دارد تا نقش فرهنگ مردسالارانه را در تصویر ارائهشده از زن در آثار ادبی بیان و با بررسی آن جایگاه واقعی زن را به عنوان عامل مهمّ و تأثیرگذار بازنمایی کند. سحر خلیفه نویسندة معاصر فلسطینی در رمان "مذکرات امرأة غیر واقعیة" گفتمان ادبی را برای بیان جایگاه و نقش زن در جامعة فلسطینی و دیدگاههای فمینیستی خود بهکار برده و از نظریات قدرتمحور میشل فوکو فیلسوف و نظریهپرداز فرانسوی تأثیر پذیرفتهاست؛ لذا این نوشتار بر اساس روش توصیفی-تحلیلی با تکیه بر نظریات قدرتمحور فوکو به تحلیل گفتمان زنانة رمان مذکّرات امرأة غیر واقعیة سحر خلیفه پرداختهاست. دستاورد پژوهش نشان میدهد نویسنده آزادی وطنش را در گرو آزادیِ زنان و بهبود جایگاه آنان میداند. زنان که مقهور جامعة مردسالار خویشند، برای تغییر وضعیت تلاش میکنند تا دیدگاههای جامعه و مردان نسبت به زن تغییر یابد. این تغییرِ دیدگاه میتواند راهحلّی باشد برای بهبودی وضعیت زنان در جامعة فلسطین و در جوامع دیگر.
اسماعيل نادري؛ ابراهيم نامداري؛ حيدر مختاري؛ جواد کارخانه
المجلد 16، العدد 57 ، مارس 2021، الصفحة 165-182
المستخلص
علمسنجی حوزهای برای سنجش و پایش روند تولید و توسعۀ علم در سطوح خرد و کلان و مبنای تصمیمگیری برای تعیین سازوکار نشر برونداد علمی است. هدف این مطالعۀ علمسنجی، تعیین و تحلیل برخی شاخصهای علمسنجی در مقالات منتشرشده در مجلۀ انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی از ابتدای نشر آن به سال 1383 تا پایان سال 1395 است. دادهها با مراجعه ...
أكثر
علمسنجی حوزهای برای سنجش و پایش روند تولید و توسعۀ علم در سطوح خرد و کلان و مبنای تصمیمگیری برای تعیین سازوکار نشر برونداد علمی است. هدف این مطالعۀ علمسنجی، تعیین و تحلیل برخی شاخصهای علمسنجی در مقالات منتشرشده در مجلۀ انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی از ابتدای نشر آن به سال 1383 تا پایان سال 1395 است. دادهها با مراجعه به وبسایت رسمی مجله و نیز با استخراج دادهها از نمایۀ استنادی علوم ایران در بهار 1396 از 339 مقالۀ منتشرشده، گردآوری و تحلیل شدهاست. پژوهش حاضر نوعی پژوهش کاربردی بوده و به روش علمسنجی انجام شده است. یافتهها نشان داد میزان مشارکت علمی نویسندگان مقالات این مجله، مطلوب و تعداد ارجاعات مورد استفاده در تدوین مقالات آن زیاد است. نکتۀ درخور توجّه، کم بودن استناد به این مجله و زیاد بودن خوداستنادی (استناد درون مجلهای) است. لازم است سازوکار افزایش استنادپذیری در دستور کار دستاندرکاران این مجله باشد.