مجلة الجمعية الإيرانية للغة العربية وآدابها، فصلية علمية محکمة

الكرنفاليّة في رواية "بريد الليل" لـ"هدى بركات"

فاطمه اکبري زاده

المجلد 18، العدد 64 ، ديسمبر 2022، ، الصفحة 47-72

المستخلص

الرواية تحكي حياة المجتمعات البشريّة بخصائصها من تعدّديّة الجنسيّات، والهويّات، والإيدئولوجيات واللغات؛ فهي تهيّأ فرصة ليعيش الإنسان عبر الخيال في العالم الورقي ليخالف السلطة ويقاوم الهيمنة. هذا هو ما أشار إليه باختين في نظريته "الحواريّة" بما أنّ الرواية جنس أدبي فريد توجد فيها "التعدّديّة اللغويّة" حسب التّنوع الاجتماعي الموجود؛ ... أكثر الرواية تحكي حياة المجتمعات البشريّة بخصائصها من تعدّديّة الجنسيّات، والهويّات، والإيدئولوجيات واللغات؛ فهي تهيّأ فرصة ليعيش الإنسان عبر الخيال في العالم الورقي ليخالف السلطة ويقاوم الهيمنة. هذا هو ما أشار إليه باختين في نظريته "الحواريّة" بما أنّ الرواية جنس أدبي فريد توجد فيها "التعدّديّة اللغويّة" حسب التّنوع الاجتماعي الموجود؛ إذ تتداخل الأصوات الروائية المتميّزة بالعلاقات الحواريّة لتخلق عالماً متعدّد اللغات ومن ثمّ متعدّد الأصوات. أمّا الكرنفاليّة التي موضع اهتمام هذا المقال فتعتبر انعكاساً للحواريّة والتعدّديّة اللغويّة التي تستدعي الأصوات الهامشيّة وتعطي لها حريّة التّعبير، وتهبط العالي وترفع الهابط بالهزء الضاحك لتكشف عن نفسها دون زيف وخوف، وتجعل للجسم ملامحاً غروتسكياً، وهي تعرض بالفكاهة الأزمات الاجتماعيّة وتخرق القوانين الصارمة. هذا المقال بالمنهج الوصفي-التحليلي يدرس رواية "بريد الليل" لـ"هدى بركات" الحائزة على جائزة بوكر ليبحث عن العناصر الكرنفاليّة فيها فيدرس المفاهيم الكرنفاليّة في خطاب الرواية كما يدرس الأساليب الكلامية المتداخلة في إطار التعدّديّة اللغويّة. ويصل البحث إلى أن الرواية ترسم عبر لغة الرسالات الرسمية، لغة الشخصيّات الغيريّة المتعدّدة الشاذّة بالتعدّديّة اللغويّة خلال الخطاب الثنائيّ الصوت؛ فهي رواية كرنفاليّة في مخالفة السلطة والهيمنة، فتكشف الوعي الغيريّ الذي لا يطيقه المجتمع لتشير إلى قلق الإنسان المعاصر- العرب خاصّة- وآلامه خلال الحروب المدمّرة والهجرة القاسية لإنجاز أطروحة الحريّة والمساوات.

تکنیک آشنایی‌زدایی اشکلوفسکی در اپیزودهای رمان برید اللیل

مهران معصومي؛ مجيد محمدي؛ پيمان صالحي؛ جهانگیر امیری؛ مریم رحمتی ترکاشوند

المجلد 18، العدد 63 ، سبتمبر 2022، ، الصفحة 105-126

المستخلص

آشناییزدایی به‌معنای توانایی نویسنده در نشان‌دادن مسائل عادی، به شیوهای نو و غیرمنتظره است و هدف از کاربرد آن ایجاد رخنه در ادراک انسان گرفتار تکرار، کلیشه و عادت است تا ادراک و احساس عادتزده او را حساس به مسائل و دگرگون کند. «برید اللیل» عنوان رمانی است از هدی برکات، نویسنده لبنانی تبار ساکن فرانسه که به محض انتشار، ... أكثر آشناییزدایی به‌معنای توانایی نویسنده در نشان‌دادن مسائل عادی، به شیوهای نو و غیرمنتظره است و هدف از کاربرد آن ایجاد رخنه در ادراک انسان گرفتار تکرار، کلیشه و عادت است تا ادراک و احساس عادتزده او را حساس به مسائل و دگرگون کند. «برید اللیل» عنوان رمانی است از هدی برکات، نویسنده لبنانی تبار ساکن فرانسه که به محض انتشار، مورد توجه خوانندگان قرار گرفت، به گونهای که برنده جایزه «بوکر عربی» در سال 2018 گردید. این رمان، روایتگر داستان کسانی است که عمدتاً به علّت مهاجرت اجباری، دچار بحران رابطه شدهاند. این رابطه به خصوص بین مادران و فرزندان و عشاق به تصویر کشیده شده است. علاوه بر این، وضعیت افراد درگیر بحران ارتباطی با دیگر فرهنگها نیز بیان شده است. هدی برکات، آگاهانه، برای به نمایش گذاشتن این رابطه بحرانزده از شگرد برآمده از رویکرد فرمالیستی یعنی آشنائیزدایی در نظریۀ ویکتور اشکلوفسکی بهره برده است که هنر را زاییدۀ آشناییزدایی از امور هستی میداند. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی- تحلیلی در پی نشان دادن آشنائیزداییهای صورت گرفته در شخصیتپردازی، پیرنگ و روایت‌پردازی رمان مذکور بوده که به صورت اپیزودهایی مستقل و در قالب نامه‌نگاری ارائه گردیده است. در این رمان، راوی هر اپیزود، شخصیت محوری آن است. نتایج نشان از آن دارد که هدف نویسنده از آشنائیزدایی، ایجاد تشکیک و رخنه در کلانروایتهایی چون مهر مادر و فرزند و عاشق و معشوق به یکدیگر و همچنین رابطه مبتنی بر نوعدوستی است تا بتواند در قالب تابوشکنیهای احساسی و عاطفی، وضعیت به بنبست رسیده انسان را در جهان پسامدرن به تصویر بکشد.

مجلة الجمعية الإيرانية للغة العربية وآدابها، فصلية علمية محکمة

المقالات الجاهزة للنشر

العدد الحالي

المجلد 19 (2023)

المجلد 18 (2022)

المجلد 17 (2021)

المجلد 16 (2020)

المجلد 15 (2019)

المجلد 14 (2018)

المجلد 13 (1438)

المجلد 12 (1437)

المجلد 11 (1436)

المجلد 10 (1435)

المجلد 9 (1434)

المجلد 8 (1433)

المجلد 7 (1432)

المجلد 6 (1431)

المجلد 5 (1430)

المجلد 4 (1429)

المجلد 3 (1428)

المجلد 2 (1427)

المجلد 1 (1426)

الكلمات الرئيسية = هدى بركات

الكرنفاليّة في رواية "بريد الليل" لـ"هدى بركات"

المستخلص

تکنیک آشنایی‌زدایی اشکلوفسکی در اپیزودهای رمان برید اللیل

المستخلص