مجله علمي انجمن ايراني زبان و ادبيات عربي (فصلنامه)

تزهای داستانی پژوهشی درباره خاستگاه فکری رمان نادی السیارات نوشته علاء الاسوانی براساس اصول علم روان شناسی اجتماعی

مجید بیاتی؛ علی گنجيان خناری

دوره 19، شماره 68 ، آذر 1402، ، صفحه 53-78

https://doi.org/10.22034/iaall.2023.380287.2754

چکیده

همه آثار ادبی دارای یک خاستگاه و نقطه آغاز هستند. خاستگاه فکری داستان یکی از عوامل تاثیرگذار در فرآیند تولید آثار ادبی و آفرینش آن است تا شکل گیری آثار خلق شده براساس یک خاستگاه فکری و شناختی باشد که خالق آن اثر از آن بهره می‌برد تا جایی که این خاستگاه فکری و شناختی موجب کشش میان همه عناصر داستان گردد. پژوهشگران در پژوهش‌های معاصر درباره ... بیشتر همه آثار ادبی دارای یک خاستگاه و نقطه آغاز هستند. خاستگاه فکری داستان یکی از عوامل تاثیرگذار در فرآیند تولید آثار ادبی و آفرینش آن است تا شکل گیری آثار خلق شده براساس یک خاستگاه فکری و شناختی باشد که خالق آن اثر از آن بهره می‌برد تا جایی که این خاستگاه فکری و شناختی موجب کشش میان همه عناصر داستان گردد. پژوهشگران در پژوهش‌های معاصر درباره داستان واژه‌ای را بكار گرفته‌اند که پیوند محکمی با مفهوم خاستگاه فکری متن دارد که این واژه عبارت است از «تزهای داستانی» که به معنای آفرینش اثر داستانی براساس یک روش پژوهشی است تا جایی که چنین داستان‌هایی که بر اساس خاستگاه‌های فکری و اصول شناختی معین در متن شکل می‌گیرند به «تزهای داستانی» معروف شده‌اند که براساس منطق پژوهش علمی شکل گرفته است. علا الاسوانی نویسنده مصری رمان خود با نام «نادی السیارات» را از یک خاستگاه اصلی آغاز می‌کند که تبدیل به هسته مرکزی داستان می‌شود و این هسته آهسته در داستان گسترش پیدا کرده و به راهبرد داستان تبدیل می‌شود که لازمه یافتن آن کشف خاستگاه‌های فکری است که چهارچوب‌بندی داستان را شکل داده است . الاسوانی در این رمان به خاستگاه‌های اجتماعی و روانی پرداخته است تا این‌گونه داستان وی به پژوهشی جامعه‌شناسانه و یک تز روان‌شناختی تبدیل شود که در آن وی به دنبال بررسی اوضاع اجتماعی و روانی شهروندان مصری و جامعه‌ای است که در آن زندگی می‌کنند. او در این داستان با فراخواندن گذشته تاریخی مصر و بررسی پدیده ورود خودرو به این کشور قصد انجام این کار را دارد. بنابراین تزی که این داستان به دنبال آن است بررسی شی‌ءوارگی انسان و نتایج روانی استعمار انسان است. از همین رو، این پژوهش تلاش کرده است تا براساس اصول مطرح شده در روان‌شناسی اجتماعی به بررسی این رمان بپردازد تا این‌گونه تز داستانی موجود در رمان که هدف آن بررسی جامعه مصر از نظر اجتماعی و روان‌شناسی است، در بوته نقد قرار گرفته باشد.

ادبی

تضخّم الذکریات الماضیة (تحلیل أسباب الإعجاب بالتراث العلمی والأدبی الإسلامی عند الکتّاب العرب بعد هجمة المغول)

حسین ایمانیان

دوره 12، شماره 39 ، شهریور 1395، ، صفحه 205-230

چکیده

إن النفسیة المتأزمة للإنسان المسلم بعد هجمة المغول، إما تهرب من الواقع وتسیر فی ماوراء الطبیعة وإما تعجب بماضیها الکامل والذهبی فتنفرّ من کلّ ما یُشمّ منه رائحة الإبداع ومن کل ما یتّسم بطابع غیر إسلامی. إنّ نتیجة هذه الظاهرة فی مجال الشعر هی الاهتمام بالتأویلات اللامعقولة والاستعارات الغریبة والبعیدة والنظم علی طرق الشعراء الماضیین، ... بیشتر إن النفسیة المتأزمة للإنسان المسلم بعد هجمة المغول، إما تهرب من الواقع وتسیر فی ماوراء الطبیعة وإما تعجب بماضیها الکامل والذهبی فتنفرّ من کلّ ما یُشمّ منه رائحة الإبداع ومن کل ما یتّسم بطابع غیر إسلامی. إنّ نتیجة هذه الظاهرة فی مجال الشعر هی الاهتمام بالتأویلات اللامعقولة والاستعارات الغریبة والبعیدة والنظم علی طرق الشعراء الماضیین، کما تؤدّی فی المجال العلمی إلی إعادة قراءة الکتابات الماضیة وفهمها وإعادة کتابتها وعدم الإبداع فیها. فنحن فی المقال الحاضر، بعد إشارة عابرة إلی أسباب ازدهار حرکة التألیف والکتابة فی العصر التالی لهجمة المغول والمعروف بفترة الانحطاط، نعالج ظاهرة اهتمام مؤلفی هذه الفترة بکتابة الحواشی والشروح علی المؤلفات السابقة؛ ونعتقد أن هذه الرغبة المقدسة نحو المؤلفات السابقة وتلخیصها أو شرحها، تُعدّ نوعاً من الاهتمام بالتراث الإسلامی العربی والذی یجب البحث عن جذورها فی اتساع روح التقلید عند الشعب المسلم فی هذه الفترة وفی حنینهم الشدید إلی الماضی. کما یمکن القول إن هذه النظرة التقلیدیة إما تتحدّر من الآراء النقدیة الرائجة فی العصر ومن الوظائف التی عیّنها النقاد للکتاب والشعراء وإما تعود إلی الظروف النفسیة والاجتماعیة والسیاسیة أو الاعتقادیة التی عاشها الإنسان المسلم وساقته إلی عقلیة مختلفة عما کان رائجاً فی سائر العصور.

مجله علمي انجمن ايراني زبان و ادبيات عربي (فصلنامه)

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 19 (1402)

دوره 18 (1401)

دوره 17 (1400)

دوره 16 (1399)

دوره 15 (1398)

دوره 14 (1397)

دوره 13 (1396)

دوره 12 (1395)

دوره 11 (1394)

دوره 10 (1393)

دوره 9 (1392)

دوره 8 (1390-1391)

دوره 7 (1390)

دوره 6 (1389)

دوره 5 (1388)

دوره 4 (1387)

دوره 3 (1386)

دوره 2 (1385)

دوره 1 (1384)

کلیدواژه‌ها = روان‌شناسی اجتماعی

تزهای داستانی پژوهشی درباره خاستگاه فکری رمان نادی السیارات نوشته علاء الاسوانی براساس اصول علم روان شناسی اجتماعی

چکیده

تضخّم الذکریات الماضیة (تحلیل أسباب الإعجاب بالتراث العلمی والأدبی الإسلامی عند الکتّاب العرب بعد هجمة المغول)

چکیده