تهران، خیابان ولی عصر(عج)، خیابان توانیر، محله نظامی گنجوی، کوچه هفت پیکر(8)، خیابان نظامی گنجوی، پلاک33، موسسه آموزش عالی بیمه اکو دانشگاه علامه طباطبایی، طبقه6، اتاق 607، انجمن ایرانی زبان وادبیات عربی، کدپستی: 1434863111

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای زبان و ادبیات عربی، دانشگاه تربیت مدرس

2 استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

الانتماء للحیّ يكون مؤشرة نفسانیة وهو یبیّن إحساس الفرد الإیجابي بالنسبة إلی حیّهم السکني الذي ینتج عن العلاقات العاطفیة والمعرفیة والسلوکیة مع المکان ویؤدي إلی التزام السکان للحیّ ورغبتهم لحفظ العلاقة مع الحیّ مع مضي الزمن وفي مراحل الحیاة المختلفة. یکون الحیّ من الأمکنة المتمیزة والرئیسیة في الروایة العربیة وله دور بارز في روایات نجیب محفوظ منها روایة "خان الخلیلي". لأنّ الحیّ في هذه الروایة یعدّ کعنصر هام تتحرك فیه الشخصیات وفي بعض الأحیان یؤدي إلی تطوّر الأحداث في صیاغة الروایة. یهدف هذا البحث ضمن المنهج الوصفي– التحلیلي وبالاعتماد علی علم النفس البیئي الذي ینظر نظرة خاصة إلی العلاقة المتبادلة بین الإنسان والمکان، دراسة المؤشرات المؤثرة في إیجاد الانتماء أو عدم الانتماء للحی في هذه الروایة. تحکي النتائج عن أنّ الانتماء للحیّ في روایة "خان الخلیلي" تمّ تشکیله في ضوء المؤشرات الروحیة– النفسیة، الأخلاقیة– الإیدئولوجیة والسیرة الذاتیة. جدیر بالذکر أنّ المؤشر الروحي- النفسي له دور بارز في الانتماء أو عدم انتماء الشخصیات للحیّ في روایة "خان الخلیلی".

کلیدواژه‌ها

  • عربی

    • قاسم، سیزا، (2004م)، بناء الروایة، دراسة مقارنة فی "ثلاثیة" نجیب محفوظ، القاهرة: المهرجان القراءة للجمیع.
    • محفوظ، نجیب، (1946م)، خان ­الخلیلي، ط 1، بیروت: مکتبة لبنان.
    • النصیر، یاسین، (1980م)، الروایة والمکان، بغداد: دارالشوؤن الثقافیة.

     

    فارسی

    • پاکزاد، جهانشاه، (1388ش)، سیر اندیشه­ها در شهر­سازی: از فضا تا مکان، تهران: شهیدی.
    • چرمایف، سرج؛ کریستوفر، الکساندر، (1376ش)، عرصه­های زندگی جمعی و زندگی خصوصی، تهران: دانشگاه تهران.
    • رضوانی، لیلا، (1394ش)، فرهنگ و هویت محله، چاپ اول، جامعه­شناسان.
    • رلف، ادوارد، (1389ش)، مکان و بی­مکانی، ترجمة محمد­رضا نقصان­ محمدی، کاظم مندگاری، زهیر متکی، چاپ اول، تهران: آرمان­شهر.
    • صالحی، اسماعیل، (1387ش)، ویژگی­های محیطی فضاهای شهری امن، مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی و معماری.
    • فون مایس، پیر، (1384ش)، عناصر معماری از فرم به مکان، مترجم مجتبی دولتخواه، چاپ اول، تهران: ملائک.
    • قاسمی اصفهانی، مروارید، (1383ش)، اهل کجا هستیم؟ هویت­بخشی به بافت­های مسکونی، تهران: روزنه.
    • کارمونا، متیو؛ هیت، تیم؛ و تیسدل، استیون، (1391ش)، مکان­های عمومی فضاهای شهری (ابعاد گوناگون طراحی شهری ترجمة فریبا قرائی، جمشید شکوهی، زهرا اهری، چاپ دوم، دانشگاه تهران.
    • گهل، یان، (1387ش)، زندگی در فضای میان ساختمان­ها، ترجمة شیما شصتی، تهران: جهاد دانشگاهی.
    • مدنی­پور، علی، (1384ش)، طراحی فضای شهری (نگرشی بر فرآیند اجتماعی و مکانی)، تهران: شرکت پردازش و برنامه­ریزی شهری.
    • نقی­زاده، محمد، (1386ش)، ادراک زیبایی و هویت شهر (در پرتو تفکر اسلامی)، اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان.

    لاتین

    -Bachelard, g, (1969), the poetics of space, boston, beacon press.

    -Giuliani, M. V, (2003), Theory of attachment and place attachment, Aldershot, Ashgate.

    -Kasard, j. D, & Janowitz, M, (1974), »Community attachment in mass society«, American Sociological Review ,328-339.

    -Mcmillan, D, and davi, m, (1986), »sence of community: a definition and theory«, journal of community psychology, 23-14.

     

     

     

     

    مجلات

    - باستانی، سوسن؛ نیکزاد، سلیمه، (1393ش)، «شبکه­های اجتماعی فردی و دلبستگی به محله در شهر تهران: با تأکید بر وسایل ارتباطی نوین»، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دوره 3، شماره 2، صص193-219.

    - حبیبی، سید محسن، (1378ش)، «فضای شهری، حیات واقعه­ای و خاطرة جمعی»، صفه، شماره 28، صص 16-21.

    -معروف، یحیی و همکاران، (1399ش)، «تحلیل روان­کاوانة شخصیت احمد عاکف در رمان خان الخلیلی بر اساس نظریة شخصیت کارن هورنای»، انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی، شماره 45، صص 93-111.

    - میرمقتدائی، مهتا، (1387ش)، «معیارهای سنجش امکان شکل­گیری، ثبت و انتقال خاطرات جمعی در شهر»، هنرهای زیبا، شماره 37، صص5-16.

    سایت­های اینترنتی

    www.alaraby.co.uk-