تهران، خیابان ولی عصر(عج)، خیابان توانیر، محله نظامی گنجوی، کوچه هفت پیکر(8)، خیابان نظامی گنجوی، پلاک33، موسسه آموزش عالی بیمه اکو دانشگاه علامه طباطبایی، طبقه6، اتاق 607، انجمن ایرانی زبان وادبیات عربی، کدپستی: 1434863111

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، قزوین

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، قزوین

چکیده

نمایشنامه ‌اسلامی، نمایشنامه‌ای است که ساختار آن در چارچوب ویژه نمایشنامه ارائه می‌گردد؛ تفاوت آن با دیگر نمایشنامه‌ها، در دیدگاه اسلامی آن است. نمایشنامه الحر الریاحی اثر عبدالرزاق عبدالواحد، ذیل نمایشنامه‌ اسلامی قرار می‌گیرد که با محوریت حوادث کربلاء با تمرکز بر شخصیت حر ریاحی نوشته -شده است. عبدالرزاق، از رهگذر شخصیت حر و با بازخوانی واقعه کربلاء، آن را به اوضاع زمانه عراق پیوند ‌زده ‌است. بررسی ساختار این نمایشنامه و میزان انطباق آن با واقعیت عاشورا در ترسیم سیر حوادث واقعه و کشف سبک نویسنده موجب ‌شد تا این اثر با روش تحلیلی توصیفی و کتابخانه‌ای و برمبنای ساختار گوستاو فریتاگ، نظریه‌پرداز آلمانی تحلیل‌ گردد؛ اصول پنج‌گانه فریتاگ برآمده از نظریات ارسطو بوده و شامل مقدمه، عمل‌فزاینده، اوج، عمل فروکاهنده و نتیجه می‌شوند. واکاوی نمایشنامه نشان‌ می‌دهد نویسنده از اصول متعارف و کلاسیک نمایشنامه‌نویسی خارج شده و به تئاتر پسامدرن و سنت‌شکن برتولت برشت روی آورده است؛ زیرا عبدالرزاق عبدالواحد، ابعاد حادثه کربلاء را فراتر از این می‌داند که بتوان با روایتی کلاسیک و متعارف بیانش کرد. بنابراین در نمایشنامه خود، پایبند به اصول متعارف نمایشنامه‌نویسی نبوده و با اثرش، پیشنهادی در حوزۀ نمایشنامه‌نویسی عاشورایی ارائه داده ‌است.

کلیدواژه‌ها

زرکلي، خیر الدین (1989 م)  الاعلام، ج 4، ط 8، بیروت: دار العلم للملایین.
الطبري، محمد ابن جریر الطبري (1998 م) تاریخ الطبري – تاریخ الرسل الملوک، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، دار المعارف.
عبدالواحد، عبدالرزاق (2000) الأعمال الشعریة، ج 2، بغداد: دار الشؤون الثقافیة العامة.
غنیمي هلال، محمد  (1973 م  النقد الادبی الحدیث، بیروت: دار العودة.
موسی، خلیل (1997) المسرحیة فی الأدب العربی الحدیث، دمشق: اتحاد الکتاب العرب.
ایبرمز، هوارد و جفری هرفم (1387) فرهنگ ­توصیفی ­اصطلاحات ­ادبی، مترجم: سعید سبزیان، تهران: رهنما.
بی نیاز، فتح الله (1387) درآمدی بر داستان­نویسی و روایت­شناسی، تهران: افزار.
خلج، اسماعیل (1387) درام نویسان جهان، ج 1، ترجمه و تألیف منصور خلج، چ 1، پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
داد، سیما (1385) فرهنگ اصطلاحات ادبی، چ 3، تهران: مروارید.
دامود، احمد (1388) اصول کارگردانی تئاتر، چ 8، تهران: کتاب ماد.
داوسن. س. و (1377 ش) درام، مترجم: فیروزه مهاجر، چ 1، تهران: مرکز.
رضایی، عربعلی (1382) واژگان توصیفی ادبیات، تهران: فرهنگ معاصر.
فریزر، جیمز جورج (1388) شاخه زرین، مترجم: کاظم فیروزمند، چ 6، تهران: آگاه.
کادن، ج. ای (1386) فرهنگ ادبیات و نقد، مترجم: کاظم فیروزمند، چ 2، تهران: نشر شادگان.
مستور، مصطفی (1387) مبانی داستان کوتاه، تهران: مرکز.
مکاریک، ایرنا ریما (1394) دانشنامه نظریه­های ادبی معاصر، مترجم: مهران مهاجر و محمد نبوی، چ 5، تهران: آگه.
میرصادقی، جمال (1386) ادبیات داستانی؛ قصه، رمانس، داستان کوتاه، رمان، تهران: سخن.
میرصادقی، جمال و میمنت میر صادقی (1388) واژه نامه هنر داستان­نویسی، تهران: مهناز.
Aristoteles (1982): Die Poetik. Griechisch,Deutsch. Übersetzt und herausgegeben von Manfred.
Freytag, Gustav (2003): Die Technik des Dramas. Berlin: Autorenhaus.
 
زودرنج، صدیقه (1387) «تحلیل انتقادی نمایشنامه اسلامی در ادبیات معاصر عربی»، استاد راهنما: کبری روشنفکر، رساله دکتری، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس.
قادری، نصرالله (1376) «شناخت اصول و تکنیک­های داستان­نویسی»، استاد راهنما: سعید کشن فلاح، رساله کارشناسی­ ارشد، دانشکده هنر دانشگاه تربیت مدرس.
انصاری، نرگس (1397) «زیبایی ­شناسی خلاقیت هنری در نمایشنامه منظوم الحر الریاحی»، دو فصلنامه علمی ­پژوهشی نقد ادب معاصر عربی، دانشگاه یزد، دوره 8 ، ش 15 ، صص 84 - 57.
تدینی، منصوره (1387) «تولد دوباره یک فرا داستان (بررسی پسامدرن در دو داستان کوتاه از ابوتراب خسروی)» فصلنامه نقد ادبی، دانشگاه تربیت مدرس، دوره 1، ش 2، 82- 63.
خاتمی، احمد و علی تقوی (1385) «مبانی و ساختار رئالیسم در ادبیات داستانی»، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، ش 6، صص 99 – 111.
خسروی، کبری و دیگران (1391) «فراخوانی شخصیت­های دینی در شعر نزار قبانی»، فصلنامه لسان مبین، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، سال سوم، دوره جدید، شماره 7، صص 140 – 162.
السلطاني، جمال غازي حسين حميد (2015 م) «المضامين الفكرية و التربوية للمأساة الحسينية في النص المسرحي العراقي»، مجلة الکلیة التربیة الأساسیة للعلوم التربویة و الإنسانیة، جامعة بابل، العدد 24، صص 304 – 321.
گنجی، نرگس، هلن اولیائی نیا و بتول باقر پور ولاشانی (1389) «بررسی لغوی و اصطلاحی پیرنگ و عناصر ساختاری آن در عربی و فارسی»، دو فصلنامه زبان­ پژوهی دانشگاه الزهراء (س)، سال اول، شماره 2، صص 172- 131.