تهران، خیابان ولی عصر(عج)، خیابان توانیر، محله نظامی گنجوی، کوچه هفت پیکر(8)، خیابان نظامی گنجوی، پلاک33، موسسه آموزش عالی بیمه اکو دانشگاه علامه طباطبایی، طبقه6، اتاق 607، انجمن ایرانی زبان وادبیات عربی، کدپستی: 1434863111

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه کاشان

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه کاشان

چکیده

گفتمان به عنوان رویکردی نوین، اندیشه محققان را به خود مشغول ساخته است؛ چراکه مناسبات بین انسان، ایدئولوژی و جامعه را تبیین می‌نماید که نتیجه چنین امری آگاهی از فرایند سازگاری و ناسازگاری فرد با جامعه است. در این راستا، سیاستمدار از زبان به عنوان طرحی برای ساخت سازه‌های ایدئولوژیکی بهره می‌گیرد. با توجه به قطع روابط میان ایران و مصر، آیت‌الله خامنه‌ای به عنوان رهبر انقلاب اسلامی، به زبان عربی در نماز جمعه، مردم مصر را مورد خطاب قرار می‌دهد. این گفتمان آکنده از استراتژی‌هایی است که محقق با روش توصیفی و با رویکرد کاربردشناسی زبان، آن را بررسی کرده‌است و از توانایی صاحب گفتمان (فرستنده) در بهره‌برداری از خطبة نماز جمعه (کانال) برای تأثیرگذاری بر ملت مصر (گیرنده)، پرده برمی‌دارد. امام خامنه‌ای با به‌کارگیری بلاغت، زبان و منطق، بر گذشته، تاریخ و تمدن مصر تکیه می‌کند تا ضمن نشان‌دادن همدلی با مردم مصر اعلام نماید که حامی و همراه آنها و انقلابشان است. او در پایان توصیه‌های هشت‌گانة خود را با رویکردی بالادستی و دستوری به مردم مصر و اقشار آن (همچون ارتش و الازهر) عرضه می‌دارد تا حکومت مردم‌سالارانة بدون دخالت غرب در آن کشور برقرار شود. ایشان از ابزارهایی همچون «استعاره»، «تکرار» و «برهان» برای تقویت فکر خود و نزدیک ساختن دو کشور استفاده می‌نماید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

المصادر
الکتبالعربیة
القرآن الکریم
بافو، ماری آن و سرفاتی، جورج إلیا، (2012م)، النظریات اللسانیة الکبری (من النحو المقارن إلی الذرائعیة)، ترجمة: الراضی، محمد، الطبعة الأولی، بیروت: المنظمة العربیة للترجمة.
الرویلی، میجان و البازغی، سعد، (2002م)، دلیل الناقد الأدبی، الطبعة الثالثة، المغرب: الدار البیضاء.
زیتونی، لطیف، (2002م)، معجم مصطلحات نقد الروایة، بیروت: دار النهار.
سیمینو، إیلینا، (2013م)، الإستعارة فی الخطاب، ترجمة: عماد عبداللطیف وخالد توفیق، القاهرة: المرکز القومی للترجمة.
الشهری، عبدالهادی بن ظافر، (2004م)، استراتجیات الخطاب (مقاربة لغویة تداولیة)، بیروت: دار الکتب الجدید المتحدة.
الشهری، محمد ناصر علی، (2012م)، سلطان اللغة، الریاض: مدار الوطن للنشر.
عکاشه، محمود، (2005م)، لغة الخطاب السیاسی (دراسة لغویة تطبیقیة فی ضوء نظریة الإتصال)، الطبعة الأولی، مصر: دار النشر للجامعات.
عیّاشی، منذر، (2002م)، الأسلوبیة و تحلیل لخطاب، الطبعة الأولی، حلب: مرکز الانماء الحضاری.
فرّوم، هشام، (2008م)، تجلیات الحجاج فی الخطاب النووی - دراسة فی وسائل الإقناع (الأربعون النوویة أنموذجاً) مذکرة لنیل شهادة الماجستیر فی اللغة العربیة، باتنة: جامعة الحاج لخضر.
مزید، بهاء الدین محمد، (2010م)، تبسیط التداولیة (من أفعال اللغة إلی بلاغة الخطاب السیاسی)، الطبعة الأولی، القاهره: دار شمس للنشر و التوزیع.
مصطفی، إبراهیم والزیّات، أحمدحسن وعبدالقادر، حامد والنجار، محمدعلی، (2004م)، المعجم الوسیط، الطبعة الرابعة، القاهرة: مجمع اللغة العربیة.
الکتب الفارسیة
سلطانی، سید علی اصغر، (1391ش)، قدرت، گفتمان و زبان (سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران)، چاپ سوم، تهران: نشر نی.
الکتب الانجلیزیة
Moreno, M.A (2008) Metaphors In Hugo Chavez’s Political Discourse: Conceptualizing Nation, Revolution, And Opposition. (dissertation for the degree of Doctor of Philosophy) , The City University of New York.
Musolff, A. (2004). Metaphor and political discourse: analogical reasoning in debates. Hampshire: Palgrave Macmillan
المجلات
برهومة، عیسی عودة (2007م)، «تمثلات اللغة فی الخطاب السیاسی»، عالم الفکر، العدد1، المجلد 36، سبتمبر، صص 117-162.
جاودانی‌مقدم، مهدی (1393ش)، «کاربست رهیافت گفتمان در تبیین سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران از دیدگاه امام خمینی»، مطالعات انقلاب اسلامی، شماره 38، صص 186-169.
سرور، عبدالناصر محمد (2011م)، «دور الخطاب الدینی فی التعبئة السیاسیة فی عهد الرئیس عبدالناصر»، مجلة جامعة الأزهر بغزة، سلسلة العلوم الإنسانیة، المجلد 13، العدد1، صص 721-740.
غلامرضا کاشی، محمد جواد، (1384ش)، «گستره تحلیل گفتمان سیاسی (از مطالعة ساختارها تا هنر مناسک عینیت‌نمایی)»، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال اول، شماره 1، 76-96.
فرقانی، محمدمهدی؛ زردار، زریّن (1391ش)، «تحلیل گفتمان پیام‌های نوروزی اوباما (2009 و 2010)»، راهبرد، شماره 62، صص 83-112.
هوارث، دیوید (1377ش)، «نظریه گفتمان» مترجم: سید علی‌اصغر سلطانی، فصلنامه علوم سیاسی، سال اول، شماره دوم، 156-183.
Al-Faki, I.M. (2014) Political Speeches of Some African Leaders from Linguistic Perspective (1981-2013).International Journal of Humanities and Social Science. Vol. 4 No. 3: 180-198.
Alo,M (2012) A Rhetorical Analysis of Selected Political Speeches of Prominent African Leaders. British Journal of Arts and Social Sciences. Vol.10 No.I: 87-100.
Lin,C.W. (2011). The Study of Political Language: A Brief Overview of Recent Research. Chia-Nan Annual Bulletin. VOL. 37 , P: 471 – 485.
Lopez Cirugeda, I. & R. Snchez Ruiz. (2013) “Persuasive Rhetoric in Barack Obama’s Immigration Speech: Pre- and Post-electoral Strategies”. Camino Real. Estudios de las Hispanidades Norteamericanas. Alcala de Henares: Instituto Franklin – UAH, 5: 8: 81-99. Print..
المواقع الالکترونیة
http://arabic.khamenei.ir/index.php?option=com_content&task=view&id=1097.date: 04/02/2011