نوع المستند : علمی - پژوهشی
المؤلفون
1 دانشجوي دکتري زبان و ادبيات عربي دانشگاه خليج فارس، بوشهر
2 استاديار گروه زبان و ادبيات عربي دانشگاه خليج فارس، بوشهر
المستخلص
الإيقاع عنصرٌ بالغ الأهميّة في الشعر ويُعتبَر مِن مقوّماته البنيويّة الأساسيّة؛ لأنّ الإيقاع فضلاً عن القيم الجماليّة الّتي يمنحها للــــشعر، يسبق الفــــکرة ويؤثّر علي الســـامع تأثيراً عميقاً؛ فلذا يزيد من التأثير الدّلاليّ في توصيل المعـــاني. تُعتبر قصيدة "الموجة الحمراء" لسليمان العيسي نموذجاً لهذا التأثير الإيقاعيّ في نقل الأفکار والأحاسيس فالقصيدة تتميّز بإيقاعات صوتيّة تتبلور من خلال الإيقاع بشقيه الداخلي والخارجيّ؛ لأنّ هذه البنية الموسيقائيّة تجعل المتلقّي يستعذب الکلام ويدرک الأحاسيس والمفاهيم المکنونة.
بما أنّ للإيقاع دوراً أساسيّاً في بناء النصّ ودلالاته الإيحائية، فقد سعي هذا البحث وفقاً للمنهج الوصفي ــ التحليلي واعتماداً علي الجانب الإحصائي أن يجيب عن السؤال التالي: ما مدي تأثير الظواهر الإيقاعيّة علي انتقال المعاني في قصيدة "الموجة الحمراء"؟ من خلال هذا البحث توصّلنا إلي نتائج أهمّها أنّ الشاعر أنشد القصيدة علي البحر الکامل للتعبير عن مقاصده؛ لأنّ مفاهيمها الرصينة تتطلّب استخدام هذا البحر. وقد اعتمد في رويّ القافية علي حرفي "الدال"، و"الباء" لقدرتهما الصوتيّة وائتلافهما مع المعانيّ المکنونة وراء الکلمات. في مجال الإيقاع الداخليّ للنص، استعان الشاعر بتکرار الأصوات المجهورة والشديدة وأوردها بنسبة عالية لکي يخلق جوّاً إيقاعيّاً ينهض بالسامع إلي الکفاح بغية نيل الحرية. ومن أجل الحفاظ علي هندسة النص ومدي إثارته للمتلقّي استعان بالمحسّنات اللّفظية کالجناس وردّ العجز علي الصـــــدر.
الكلمات الرئيسية
عنوان المقالة [Persian]
ساختار موسیقایی و تأثیر دلالتی آن در قصیدة «الموجة الحمراء» سرودۀ سلیمان العیسی
المؤلفون [Persian]
- زهره بهروزی 1
- علی خضری 2
1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه خلیج فارس، بوشهر
2 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه خلیج فارس، بوشهر
المستخلص [Persian]
ایقـــاع یا به‌اصطلاح ریتم از عناصر اساسی شعر محسوب می‌شود؛ چراکه ریتم شعری عــلاوه بر جلوه‌های زیبایی که به شعر می‌بخشد، تأثیر عمیق‌تر و سریع‌تری بر شنونده دارد، بدین‌صورت که کلام آهنگین دربردارندة دلالت‌های معنایی و قدرت تأثیرگذاری بیشتری هستند. قصیدۀ «الموجة الحمراء» سرودۀ سلیمان العیسی را می‌توان به عنوان نمونه‌ای برای تأثیرگذاری موسیقی در انتقال احساس و افکار به شمار آورد؛ چراکه عناصر موسیقایی درونی و بیرونی در این شعر نمود بسیاری دارد و با ایجاد کلامی آهنگین احساس شور و هیجان را در شنونده برمی‌انگیزاند و شنونده را برای درک احساس و معنایی که ورای کلام است یاری می‌دهد.
به دلیـل نقش مؤثر ضرب‌آهنگ و تأثیر دلالتی آن در ادبیات، این پژوهـش با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر روش آماری می‌کوشد تا به این سؤال پاسخ دهد: میزان تأثیرگذاری جلوه‌های موسیقایی در انتقال معنی در قصیدۀ «الموجة الحمراء» تا چه اندازه است؟ مهم‌ترین نتایج پژوهش نشان می‌دهد که قصیده در بحر کامل سروده شده‌است؛ زیرا مفاهیم و معانی پرمحتوای آن به وزن و قالبی منسجم نیاز دارد. شاعر در این قصیده بیشتر از حرف «دال»، و «باء» برای حرف قافیه استفاده کرده‌است؛ بدین سبب که این حروف انفجاری و قوی بیشترین تناسب را با کلام و معانی موردنظر شاعر دارد. در موسیقی درونی قصیده، تکرار حروف مجهور و شدید از بسامد بسیار بالایی برخوردار است و شاعر به فراوانی از آن بهره گرفته تا با آفرینش فضایی موسیقایی و ایجاد شور و هیجان، روح شنونده را برای مبارزه‌ای آزادی‌خواهانه تحت تأثیر قرار دهد. همچنین شاعر از آرایه‌های لفظی همچون جناس و ردالعجز علی‌الصدر جهت غنای ساختار موسیقایی قصیده و تأثیرگذاری بر مخاطب بهره گرفته‌است.
الكلمات الرئيسية [Persian]
- شعر معاصر عربی
- ساختار موسیقایی
- سلیمان العیسی
- قصیدۀ «الموجة الحمراء»
)