تهران، خیابان ولی عصر(عج)، خیابان توانیر، محله نظامی گنجوی، کوچه هفت پیکر(8)، خیابان نظامی گنجوی، پلاک33، موسسه آموزش عالی بیمه اکو دانشگاه علامه طباطبایی، طبقه6، اتاق 607، انجمن ایرانی زبان وادبیات عربی، کدپستی: 1434863111

نویسنده

چکیده

در کتاب مغنی اللّبیبِ ابن هشام که می­توان آن را نقد نحو نامید، نظریات بسیاری از نحوی­ها و اهل بلاغت تحلیل و بررسی شده است. ابن هشام طرفدار سیبویه و مکتب نحوی بصره است و غالباً دیدگاه‌های آنان را بر دیگران ترجیح می­دهد.
سه چهره مشهور در نحو و بلاغت عربی یعنی سیبویه، ابن مالک و زمخشری بالاترین بسامد را در کتاب مغنی اللّبیب دارند. از سوی دیگر در این کتاب مخالفتی شدید و غیر معمول با نظریات و شخصیّت ابوحیّان غرناطی _نحوی مشهور أندلسی- که استاد ابن هشام نیز بوده­است، دیده می­شود؛ به گونه­ای که هرگاه ذکری از او به میان می­آورد، به منظور نفی نظریات و تخطئه شخصیّت او است. این مخالفت ها بیش از آن که ناشی از تفاوت دیدگاه­های نحوی این دو باشد، ریشه در مسائل مذهبی، تفوّق و برتری جویی، هم عصر بودن و جایگاه و موقعیّت اجتماعی آن دو دارد.

کلیدواژه‌ها

- قرآن کریم
- ابن جزی غرناطی، محمّد بن أحمد، (1416ق.) کتاب التسهیل لعلوم التنزیل، بیروت، دار الأرقم بن أبی الأرقم، ط1. 
- ابن عطیّة الأندلسی، عبد الحقّ بن غالب، (1422ق.) المحرّر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، بیروت، دارالکتب العلمیّة، ط1.
-  ابن هشام الأنصاری، (1371هـ.) مغنی اللّبیب عن کتب الأعاریب، قم، انتشارات مکتبة سیّد السهداء. چ؟.
- --------------،(1419هـ.ق.) المسائل السفریة، مصر، مکتبة الثقافة الدینیة، ط؟
- أبوحیّان الأندلسی، أثیر الدّین، (1417هـ.) ارتشاف الضَّرَب من لسان العرب (تحقیق و تعلیق دکتر مصطفی أحمد النماس)، قاهرة، المکتبة الأزهریّة للتراث، ط؟.
- --------------، (1420ق.) البحر المحیط فی التفسیر، بیروت، دار الفکر، ط؟.
- حسینی دشتی ، سیّد مصطفی ، (1385هـ.) معارف و معاریف، دائرة المعارف جامع اسلامی، تهران، انتشارات صنعت شرق، چ اول.
- درویش، محیی الدّین، (1415ق.) إعراب القرآن و بیانه، سوریه، دارالإرشاد، ط4.
- دعاس، أحمد عبید، (1425ق.) إعراب القرآن الکریم، دمشق، دارالمنیر و دارالفارابی، ط1.
- الزوزنی، أبوعبداللّه الحسین، (1408هـ.) شرح المعلّقات السبع، بیروت، لبنان، مکتبة المعارف، ط؟.
- سعدی شیرازی، (1371) بوستان، تهران، انتشارات صفی علی شاه، چ2.
- الشوکانی، (1348)، البدر الطالع بمحاسن من بعد القرن السابع، قاهره، چاپ سعادت، ط؟.
- صافی، محمود بن عبد الرحیم، (1418ق.) الجدول فی إعراب القرآن، دمشق، بیروت، دارالرّشید مؤسسة الإیمان، ط4.
- الصّفدی، صلاح الدّین خلیل بن أیبک، (1389هـ .) الوافی بالوفیات، بیروت، دارالنشر، ط؟.
- ضیف، شوقی، بی تا، تاریخ الأدب العربی (العصر العبّاسیّ الأول) مصر، دار المعارف، ط؟.
- طوسی، محمّد بن حسن، بی تا، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ط؟
- عکبری، عبداللّه بن حسین، بی تا، التبیان فی إعراب القرآن، عمّان، ریّاض، بیت الأفکار الدّولیّة، ط1.
- عمربن أبی ربیعة،(1412هـ.) دیوان (تحقیق فایز محمّد)، بیروت، دارالکتّاب العربی، ط1.
- فرّاء، أبو زکریّا یحیی بن زیاد، بی تا، معانی القرآن، مصر، دار المصریّة للتألیف و الترجمة، ط1.
- الکتبی، محمّد بن شاکر، ( 1973م.) فوات الوفیات (تحقیق دکتر إحسان عبّاس)، بیروت، دار صادر، ط؟.
- کُثیِّر عَزَّة،(1413هـ.) دیوان (شرحه مجید طراد)، بیروت، دارالکتّاب العربی، ط1.
- محمّد الأسعد، عبدالکریم، (1413هـ.ق.)، الوسیط فی تاریخ النحو العربی، ریاض، دار الشفوف، ط1.
- معلوف، لویس، (1367هـ.) المنجد فی الأعلام، تهران، انتشارات معراج، چ3.
- نحّاس، أبو جعفر أحمد بن محمّد، (1421ق.) إعراب القرآن، بیروت، منشورات محمّد علی بیضون، دارالکتب العلمیّة، ط1.