نوع المستند : پژوهشی
المؤلفون
1 Ph.D in Arabic Language and Literature, Kashan University, Faculty of Literature and Foreign languages, Iran, Kashan.
2 Professor of Arabic Language and Literature, ,Beheshti , .University , Faculty of Literature and Humanities, ,Beheshti , .University , Iran,Tehran.,
3 professor of Arabic Language and Literature, Kashan University, Faculty of Literature and Foreign languages, Iran, Kashan. Isfahan, Iran
4 Associate professor of Arabic Language and Literature, Kashan University, Faculty of Literature and Foreign languages, Iran, Kashan.
المستخلص
فن كنايه به مثابه شگردِی ادبی محلِ اختلاف علمای بلاغت بوده و همواره به ارزش هنری – ادبی آن توجه کرده اند. پیامدهای اختلافِ نظر متفکران اسلامی پیرامون فن بلاغت تا حدی است که فخر رازی (ف: 606 هـ) با رویکردی عقلگرایانه، تعاریف پیچیده و چندگانه، آراء ذوق محور عبدالقاهر جرجانی (ف:471 هـ) را در مبحث کنایه ضعیف میداند. در پرتو اهمیت مسئله که اختلاف در روش تحقیقِ متفکران بلاغی است، مقاله حاضر میکوشد با رویکرد کیفی و روش استقرائی با تکیه بر مبحث دلالت عقلی، علاوه بر کشف روش فکری رازی به همسنجی و نقد اشکالاتِ وی بر جرجانی بپردازد. از نتایج تحقیق آن است که ریشه اختلاف رازی با شیخ در چند امر کلی همچون شیوه تفکر منطقی، روشهای استدلال متفاوت و تناقضگویی دیدگاه های فلسفی و ادبی رازی در بحث دلالتها است. رازی در متون فلسفی خود، پذیرای دلالت التزامی نیست؛ ولی در کتاب "نهایة الإیجاز في درایة الإعجاز" پذیرای این نوع دلالت است و دچار نوعی تناقض گویی میشود؛ بنابراین در گنجانیدن کنایه در چارچوب نظری خود موفق نبود. وی در اشکال بر شیخ، متأثر از اندیشه فلسفی خود است و با ذکاوت خاصی این امر را پنهان میدارد.
الكلمات الرئيسية
عنوان المقالة [Persian]
دراسة منهجیّة الإمام فخر الرّازي في احتجاجاته على الشّيخ عبدالقاهر الجرجاني في مبحث الکناية (ترکیزاً علی الدّلالة العقلیّة)
المؤلفون [Persian]
- الهام بابلی بهمه 1
- محمد ابراهیم خلیفه شوشتری 2
- عباس اقبالی 3
- علی نجفی ایوکی 4
1 دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه کاشان، دانشکده ادبیات و زبان های خارجی، ایران، کاشان.
2 استاد گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ایران، تهران.
3 استاد گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه کاشان، دانشکده ادبیات و زبان های خارجی، ایران، تهران.
4 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه کاشان، دانشکده ادبیات و زبان های خارجی، ایران، کاشان.
المستخلص [Persian]
كانت ولا تزال الکنایة نقطة خلاف بين علماء البلاغة كنوع أدبي شائع الاستخدام وكانوا يولون اهتمامًا بالغا لقيمتها الأدبية والفنية. بلغ تضارب الآراء بين المفكرين الإسلاميين حول البلاغة إلى أن فخر الرازي (606 هـ) بمنهجه العقلاني وتعاريف معقدة ومتعددة الجوانب، يعتبر آراء عبدالقاهر الجرجاني (471 هـ) ذات الذوق ضعيفة في مبحث الکناية. في ضوء أهمية الموضوع وهو الاختلاف في أسلوب البحث لدى البلاغيين يحاول هذا البحث بالأسلوب الکیفي وبمنهجه الاستقرائي مقارنة ونقد مشاكل الرازي على الجرجاني مستمدا الدلالة العقلیة والحصول علی المنهجیة للرازي. تشير نتائج البحث إلى أن جذور الخلاف بين الرازي والشيخ يندرج في عدة قضايا عامة منها: طريقة التفكير المنطقي، والاختلاف في طريقة الاحتجاج، وآراء الرازي الفلسفية والأدبية المتناقضة في مبحث الدلالة. لايبدو أن الرازي يقبل الدلالة الإلتزامية في نصوصه الفلسفية. لكنه في كتابه "نهاية الإيجاز في دارية الإعجاز" يتقبل موضوع الدلالة ويعاني بالفعل نوعا من التناقض في آرائه، ولم ينجح في إدخال الکناية في إطاره النظري و يتأثر بفكره الفلسفي في مآخذه علی الشيخ الجرجاني ويخفي هذا التأثّر بذكاء خاص.
الكلمات الرئيسية [Persian]
- عبدالقاهر الجرجاني
- فخر الرازي
- الدلالة العقلیة
- الکناية
- النقد
)