نوع المستند : علمی - پژوهشی
المؤلفون
1 استادیار زبان و ادبیات عربی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، ایران
2 دانشجوی دکترای زبان و ادبیات عربی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران
المستخلص
موازنه یکی از مهمترین سازوکارهای نقد ادبی است که امروزه بیش از گذشته، کارایی آن مورد توجه ناقدان قرار گرفته، و بررسی ریشهها و اولین نشانههای کاربرد آن در نقد کهن عربی - به عنوان نقدی پیشرو و جامع - بسیار حائز اهمیت است. در نقد کهن عربی، روش مقایسه در حوزههای مختلف ادبی رواج يافت و علاوه بر شاعران و ادیبان، به ابزاری مهم و قابل اتکاء برای زبان شناسان و نحویان در پژوهشهای زبانی تبدیل گشت. از این رو تاریخنویسان و ناقدان کهن عربی همواره از آن برای معرفی و شرح حال دانشمندان بهره گرفتهاند. کتابهایی که در حوزه شرح دستور زبان یا نحو عربی یا طبقات و طبقهبندی نحویان و زبانشناسان به نگارش درآمده، از این عنصر نقدی بهره گرفته و آن را جهت مقایسه میان نحویان و آراء و جریانات زبانی آنها استفاده نموده است. این پژوهش توصیفی - تحلیلی، جایگاه و کارکرد این مؤلفهی مهمّ یعنی موازنه و مقایسه را، در یکی از قدیمیترین کتابهای طبقات نحویان و لغویان، کتاب ”مراتب النحويين“ أبوالطیّب اللغوي بررسی کرده است. نتیجه نشان میدهد با وجود اینکه موازنه و مقایسه میان نحویان بر خلاف شاعران چندان رایج نبوده است، اما ابوالطیّب اللغوي در لایههای مختلفی از این روش بهره جسته و در سطوح مختلفی آن را به کار برده است که شامل مقایسه در ابداع و تقدّم، أخذ و اقتباس، و دانش نحوی است.
الكلمات الرئيسية
عنوان المقالة [Persian]
دراسة آلیة الموازنة في مراتب النحويين لأبي الطیب اللغوي
المؤلفون [Persian]
- مرضیه قلی تبار 1
- پیمان شهبازی 2
1 استادیار زبان و ادبیات عربی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، ایران
2 دانشجوی دکترای زبان و ادبیات عربی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران
المستخلص [Persian]
الموازنة إحدی من أهم الآليات النقد الأدبی التي ارتکز عليها النقاد المعاصر أکثر من النقاد القدامی والبحث عن جذوره والعلامات الأولى الموجودة في النقد العربي القديم - كنقد متقدم وواسع - مهم للغاية للبحث والدراسة. أصبحت طریقة الموازنة في النقد العربي القديم شائعةً فی مختلف المجالات الأدبية الخاصة وبالإضافةً إلی الشعراء أو الأدباء استخدمت کطريقة نقدية هامية بين اللغويين والنحویین في الدراسات اللغويّة. فلهذا استخدمها المورخون والنقاد العرب القدماء في تعریف و سيرة العلماء والأدباء. قد استفادت من هذه الآلیة النقدیة الکتب الّتی قد الّفت في مجال النحو واللغة أو الطبقات النحویین واللغویین، إذن تم استخدام الموازنة کإحدی السُبُل المؤثرة بين النحاة والتيارات اللغوية والأفکار والآراء النحوية. تتوخی هذه الدراسة معتمدة علی المنهج الوصفي- التحليلي، إلى دراسة موقف ووظيفة هذا المكون المهم في أحد أقدم الكتب في حقل الطبقات النحوية فهو کتاب مراتب اللغويين لأبي الطیب اللغوي. حلصت النتيجة علی أنه على الرغم من أن المقارنة بين النحويین لم تكن شائعة جدًا بالنسبة إلی المقارنة بين الشعراء، لکن ابي الطیب فقد استخدم هذا العنصر في أساليب مختلفة وطرق متنوعة، فهي تشمل علی الموازنة في الإبداع والتقدم والتقليد والاقتباس.
الكلمات الرئيسية [Persian]
- الطبقات
- الموازنة
- النقد الادبي
- أبوالطیب اللغوي
- مراتب النحويين
)