نوع المستند : علمی - پژوهشی

المؤلفون

• سید فضل الله ميرقادری ¹
• حسين کيانی ²
• شهلا جعفری ³

¹ استاد گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه شيراز، ايران، شيراز

² دانشيار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه شيراز، ايران، شيراز

³ دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه شیراز، ايران، شيراز.

المستخلص

 ادبيات با جامعه و برساخته­هاي اجتماعي آن از جمله رفتار و كاركردهاي افراد پيوند تنگاتنگي دارد. بنابراين اثر ادبي نه تنها آفرينش هنري محض، که فعاليتي انساني با کارکردي اجتماعي به شمار مي­رود. توجه به نقش ادبيات در باز آفريني، نقد و نيز پويايي آن در ارتباط با جامعه، اين کارکرد را بيش از پيش نمايان مي­سازد. زماني که انسان­شناسي اجتماعی به تحلیل کارکرد انسان­ها و روابط اجتماعي آن­ها در قالب ساختاري خاص مانند سازمان سياسي، مذهبي، نظام خانواده و ديگر نظام­ها مي­پردازد؛ به موازات آن ادبيات برساخته­اي انساني است که جامعه و کارکردهاي اجتماعي افراد را به تصوير مي­کشد. چنين رهيافتي زمينه­اي مناسب براي پژوهشگران انسان­شناسي فراهم مي­آورد تا دانشي ژرف نسبت به ساختار جامعه و کارکردهاي اجتماعي افراد به دست آورند. اين امر از ديد خلیل مطران پنهان نماند؛ به گونه­ای که به مسائل مربوط به جامعه و رفتار اجتماعی انسان پرداخت. در این راستا مقاله حاضر با تکیه بر روش نقچ اجتماعی و در پرتو تحلیل محتوای کیفی به بررسی انسان­شناسی اجتماعی کارکرد ملّت در شعر مطران می­پردازد.
    مهم­ترين يافته­هاي پژوهش بيانگر آن است كه کارکرد ملت در جامعه­ای که مطران از آن سخن رانده است، به دلیل ترس و جهل آنان به شکل قرار گرفتن در دايره سلطه فرمانروا نمايان شده است. اين امر سبب بالا رفتن جایگاه اجتماعی و افزایش مشروعيت وی شده است. از سوی ديگر آنان نه تنها اراده­ای جهت در پيش گرفتن رفتار ناسازگارانه يا تغيير واقعيت نداشتند؛ بلکه به سازگاری با وضع موجود اقدام نمودند که اين امر توازن نظام حکومتی رايج در آن زمان را به دنبال داشت.

الكلمات الرئيسية

• انسان‌شناسی اجتماعی
• کارکرد
• جايگاه
• ملت
• خلیل مطران

عنوان المقالة [Persian]

الأنثروبولوجيا الاجتماعية لأدوار الشّعب في شعر مطران

المؤلفون [Persian]

• سید فضل الله ميرقادری ¹
• حسين کيانی ²
• شهلا جعفری ³

¹ استاد گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه شيراز، ايران، شيراز

² دانشيار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه شيراز، ايران، شيراز

³ دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه شیراز، ايران، شيراز.

المستخلص [Persian]

إنّ الأدب لا يظلّ بمنأى عن المجتمع وما يحمل في طيّاته من أدوار الأفراد وسلوكياتهم. كما أنّه ليس صياغة فنية خالصة وإنّما له وظيفة اجتماعية. ولمّا كان العمل الأدبي إبداعاً أو نقداً لا يخلو من هذه الوظيفة ولا يجوز له أن يتخلّى عن مسؤوليته الإنسانية إيماناً منّا بفعاليّة الأدب في الواقع الاجتماعي. ولمّا كانت الأنثروبولوجيا الاجتماعية تقوم بدراسة أدوار الأفراد وعلاقاتهم الاجتماعية في إطار بناء خاص كالتّنظيم السياسي أو الدّيني أو نظام الأسرة وغيرها من النّظم؛ والأدب باعتباره نتاجاً إنسانياً يعبّر عن المجتمع وسلوكيات الأفراد، فقد شكّل مجالاً خصباً لكثير من دارسي الأنثروبولوجيا لينهلوا معرفة عميقة من الأدوار الاجتماعية للأفراد. الأمر الّذي لا يخفى من أنظار خليل مطران والذي اهتمّ باستدراج الشعر العربي في القضايا المتعلقة بالمجتمع وأدوار الإنسان الاجتماعية. انطلاقاً من هذا يسوق المقال من خلال منهج النقد الاجتماعي وعلى ضوء تحليل المحتوى النّوعي إلى دراسة الأنثروبولوجيا الاجتماعية لأدوار الشّعب في شعر مطران.
ومن أهمّ ما توصّل إليه البحث أنّ أدوار الشعب في المجتمع الذي تحدث عنه مطران تمثلت بالانخراط في دائرة سلطة الحاكم خوفاً وجهلاً. ممّا دفع آحاد الناس إلى استعلاء مكانة الحاكم وإضفاء الشرعية لها؛ هذا، ومن جهة أخرى لم يكن لدى الشعب أية إرادة وعزيمة لنهج سلوك الرفض أو تغيير الواقع إلّا أنّه قام بالتكيف مع الوضع الراهن؛ ممّا أنتج تثبيت نظام الحكم السائد في تلك الفترة.

الكلمات الرئيسية [Persian]

• الأنثروبولوجيا الاجتماعية
• الدّور
• المكانة
• الشّعب
• خليل مطران