تهران، خیابان ولی عصر(عج)، خیابان توانیر، محله نظامی گنجوی، کوچه هفت پیکر(8)، خیابان نظامی گنجوی، پلاک33، موسسه آموزش عالی بیمه اکو دانشگاه علامه طباطبایی، طبقه6، اتاق 607، انجمن ایرانی زبان وادبیات عربی، کدپستی: 1434863111

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه حکیم سبزواری

چکیده

قد تُواجه اللغة والثقافة ــ بوصفها ظاهرة متشابکة وکموجود حیّ ــ بعض التحدیات خلال نزوحها من موطنها الأصلی. وقد برزت هذه الإشکالیة للغة العربیة والثقافة الخاصة بها خلال هجرتها من جنوبی البلاد إلی مشهد المقدسة، خلال الحرب المفروضة بین أعوام 1988-1980 للمیلاد وما بعدها، بحیث تأثرت لغة اللاجئین العرب وثقافتهم بعض التأثیر من الفارسیة وبثقافة المواطنین المشهدیین، وأخذتا تسیران نحو الزوال والإندماج؛ ویبدو أن مسؤولی هذه المدینة والمخططین اللغویین، یمکنهم الحد من هذه التحدیات أمام اللغة العربیة وثقافتها، بإحالتها إلی فرص مغتنمة، وإستخدامهما لتخیصب دائرة السیاحة وإنعاشها.
وقد جاء البحث لیدرس التحدیات التی تعرّضت لها اللغة العربیة وثقافتها فی المهجر وهو علی صدد تقدیم الحل الحاسم للحیولة دون إزاحة هذه اللغة والخطر الذی ِیهدد هذه الثقافة فی احتکاکها بالثقافة الفارسیة. وقد إعتمد البحث علی مدار تحلیل المضمون، بعد جمع المعلومات علی منهج المقابلة. وتشیر نتائج الدراسة الی أن اللغة العربیة وثقافتها الخاصة باللاجئین العرب فی مشهد المقدسة، قد تجاوزت مرحلة المکافئة عقب إنتقالها من موطنها وبسبب إحتکاکها باللغة الفارسیة وثقافة المجتمع الجدید تنحو نحو الزوال، غیر أننا یمکننا الحد منها، عبر إجراءات تنفیذیة ومنها إعطاء المکانة الإجتماعیة لهذه اللغة وإحیاء الثقافة العربیة والإحتفاظ بالآداب الخاصة بالمهاجرین عن طریق إقامة المهرجانات العربیة والمعارض لعرض صنائعهم الیدویة ومراسیمهم المتعلقة بهم، ما تساعدنا علی تخصیب وإنعاش الدائرة السیاحیة.

کلیدواژه‌ها

کتابنامه
کتب
1) عربی
جمیل‌ز‌اده، حبیب (1392): دیوان الأطفال، چاپ اول، مشهد، نشر المهجر.
عبدالتواب، رمضان (1985م): المدخل الی علم اللغة و مناهج البحث اللغوی، الطبعة الثانیة، القاهره، مکتبة خانجی.
عبدالعزیز، محمدحسن (2009): علم اللغة الإجتماعی، القاهره، مکتبة الآداب.
القاسمی، علی (2009م): لغة الطفل العربی؛ دراسات فی السیاسة اللغویة و علم اللغة النفسی، الطبعة الأولی، بیروت، مکتبة لبنان ناشرون.
کلماس، فلوریان (2009م): دلیل سوسیولسانیات، مترجم خالد الأشهب و ماجدولین النهیبی، الطبعة الأولی، بیروت، المنظمة العربیة للترجمة.
محمد داود، محمد (2016م): اللغة کیف تحیا؟... متی تموت، القاهره، دار نهضة مصر.
2) فارسی
احمدزاده، شیده (1391): مهاجرت در ادبیات و هنر، چاپ اول، تهران: سخن.
اسپولسکی، برنارد (1392): جامعه‌شناسی زبان، مترجم: سیده نسترن پزشکی، چاپ اول، تهران: روزآمد.
بشیرنژاد، حسن (1390): مرگ زبان، مبحثی در جامعه‌شناسی زبان، چاپ اول، آمل: شمال پایدار.
داوری اردکانی، نگار و آذر دخت جلیلیان (1392): جامعه‌شناسی زبان، برنامه‌ر‌یزی فارسی و نگرش‌های زبانی، چاپ اول، تهران: جامعه‌شناسان.
رضوی‌فر، جعفر و سعید خیاط مقدم (1380): مدیریت و صنعت گردشگری، چاپ اول، مشهد: محقق.
لهسائی زاده، عبدالعلی (1368): نظریات مهاجرت، شیراز: نوید.
کرامش، کلر (1390): زبان و فرهنگ، مترجم: فریبا غضنفری و دیگران، چاپ اول، تهران: امیرکبیر.
مدرسی، یحیی (1393): زبان و مهاجرت، پیامدهای زبانی مهاجرت ایرانیان به امریکا، چاپ اول، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
-----، ---- (1368): درآمدی بر جامعه‌شناسی زبان، چاپ اول، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
موحد، علی (1386): گردشگری شهری، چاپ اول، اهواز: دانشگاه شهید چمران.
نجف‌زاده، علی (1392): گروه‌های مهاجر به مشهد از صفویه تاکنون، مشهد: مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر مشهد.
نوری، سید محمدرضا و علی مقدس‌نیا (1366): بررسی وضعیت تغذیه‌ا‌ی مهاجرین جنگی به‌ویژه گروه‌های آسیب‌پذیر در شهرک شهید بهشتی مشهد مقدس، مشهد، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مشهد.
واین‌ر‌ایش، اوریل (بی تا): برخورد زبان‌ها، مترجم: حمید سرهنگیان و ناصر بقایی، تبریز: چاپخانه آذرآبادگان، انتشارات دانشگاه آزادآبادگان؛ 156.
مقالات و پایان‌نامه‌ها
1) عربی
بادیس، لهویمل و حسنی نورالهدی (2014م): «التعدد اللغوی فی الجزائر و انعکاساته علی تعلیمیة اللغة العربیة» مجله الممارسات اللغویة، دانشگاه مولود معمری، المجلد 5، العدد 30، صص 101- 124.
2) فارسی
بشیرنژاد، حسن (1383): «زبان‌های محلی ایران و خطر انقراض»، مجلة ‌فرهنگ مردم ایران، شماره 5 و 6، صص 84-65.
حیدریان شهری، احمدرضا و مصطفی مهدوی‌آرا (1395): «بررسی فرصت‌های شغلی مرتبط با رشتة ‌زبان عربی، بررسی موردی شهر مشهد»، مجله علمی ـ پژوهشی انجمن علمی زبان و ادبیات عربی، دوره 12، ش 39، تابستان 1395، از ص 231-259.
رستمعلی‌ز‌اده، ولی‌ا‌لله و علی قاسمی اردهائی (1391): «آثار و پدیده‌های جمعیتی ـ اجتماعی مهاجرت‌های جنگ تحمیلی در جامعة ‌ایران»، نشریة ‌پژوهشنامه دفاع مقدس، شماره 2، دورة ‌اول، تابستان 1391: از ص 59-79.
ضیائی، احمد و لیلا فرمانی (1390): «ارزیابی گردشگران اروپایی از عملکرد راهنمایان تور در ایران»، نشریة ‌مطالعات مدیریت گردشگری، بهار و تابستان 1390، شماره 15. از صفحه 29-59.
عابدی جعفری، حسن و دیگران (1390): «تحلیل مضمون و شبکه مضامین، روشی ساده...»، نشریة ‌اندیشه مدیریت راهبردی، سال پنجم، شماره دوم، پاییز و زمستان 1390، شماره پیاپی 10، صص 198-151.
محمدزاده، فاطمه (1390): «بررسی ریشه‌های اجتماعی شکل‌گیری زبان فعلی مردم آذربایجان»، (پایان نامة ‌کارشناسی ارشد)، دانشگاه مازندران، دانشکده علوم انسانی ـ اجتماعی، دانشگاه مازندران.