تهران، خیابان ولی عصر(عج)، خیابان توانیر، محله نظامی گنجوی، کوچه هفت پیکر(8)، خیابان نظامی گنجوی، پلاک33، موسسه آموزش عالی بیمه اکو دانشگاه علامه طباطبایی، طبقه6، اتاق 607، انجمن ایرانی زبان وادبیات عربی، کدپستی: 1434863111

نویسندگان

چکیده

ابوالاسود دؤلی شخصیت برجسته­ی صدر اسلام، از پیشتازان نوآوری می­باشد که نقش بسزایی در پیشبرد اندیشه اسلامی در زمینه­های علمی و فرهنگی دارد. وی در واقع مؤسس بسیاری از علوم قرآنی، و علوم زبان عربی است او صاحب مکتب نحوی و زبانی است، که با راهنمایی­های حضرت علی (ع) ایجاد کرد، و اولین کسی بود که قواعد نحو عر بی را وضع نمود. سپس توسط شاگردانش بسط و گسترش یافت تا به خلیل و سیبوی رسید.  و از ابتکارات دیگر او در زمینه زبان عربی و صیانت قرآن مجید از هر گونه لهجه و لحن، اقدام افتخارآمیز و مبتکرانه او در نقطه گذاری و اعراب حروف مبارک قرآن مجید است. که آثار بسیار عظیمی در تفسیر و درک معنای قرآن مجید داشته است، اما با کمال تأسف این پرچم دار علم و دانش مانند دیگران مورد توجه باحثان و محققان بطور شایسته قرار نگرفته است. و شبهاتی در دوران معاصر توسط بعضی از خاورشناسان یا محققان عرب نسبت به پیشتازی او در ابتکار قواعد و نحو عربی مطرح شده است. ایشان علاوه بر تسلط بر این علوم، شاعری زبردست که در اغلب فنون شعری شعر سروده است، و در حقیقت او مبتکر شعر ولایی و متعهد اهل بیت (ع) است. در این مقال سعی شده است صفحه روشنی از تلاش­های ابوالاسود و پرچم داری او در زمینه علمی و ادبی تاحد ممکن پرداخته شود.

کلیدواژه‌ها

-         آل یاسین ، محمد حسن،(1974 م)، دیوان أبی الأسود، دارالکتاب، بیروت.
-         الامدی، الحسن بن بشر،(1961 م)، المؤتلف و المختلف، تحقیق عبدالستار فراج، مصر، داراحیاء الکتب العربیة.
-         ابن الانباری، عبدالرحمن محمد، (1387هـ - 1967م)، نزهة الالباء فی طبقات الادباء، تحقیق عبدالسلام هارون، مصر، دارالکتاب العربی.
-         ابن قتیبة ، (1426 هـ، 2005 م)، الشعر و الشعراء ،دارالکتب العلمیة ، بیروت.
-         ابن قتیبة،(1407 هـ)، المعارف، بیروت، دار الکتب العلمیة.
-         ابن الاثیر ، علی بن محمد،(1402 هـ-1982م) الکامل فی التاریخ،ج3، بیروت ، دارصادر.
-         ابن الاثیر، علی بن محمد، (1290 هـ)،الکامل، مصر ، المطبعة الکبری.
-         ابن خلکان، احمدبن محمد ، (1948م)، وفیات الاعیان و انباء ابناء الزمان ، القاهره .
-         ابن سلام، محمدبن سلام الجمحی،(لا.ت) طبقات فحول الشعراء، تحقیق محمود شاکر، القاهرةف مطبعة المدنی.
-         ابن منظور، محمد بن مکرم ،(1955 م) لسان العرب، بیروت.
-         ابن الندیم ، محمد بن اسحاق،(1398هـ - 1978م) الفهرست، بیروت ، دار المعارف.
-         الأصفهانی – أبوالفرج،(1959 م ،1371 هـ) الأغانی، دار الکتب المصریه.
-         امین، احمد، (لا. ت)ضحی الاسلام، ط10،ج2، بیروت، دار الکتاب العربی.
-         بروکلمان – کارل ،(لا.ت)، تاریخ الادب العربی – ترجمه عبدالحلیم النجار، قم دارالکتاب الاسلامی، ط2.
-         البستانی، فؤاد،(لا.ت)،  دائرة المعارف البستانی ، ج4، بیروت، دارالمعرفة.
-         الحموی، یاقوت ،(1936 م)، معجم الادباء ،مصر ، القاهره.
-         الجاحظ،(1410 هـ ، 1990 م.)، البیان و التبیین ، تحقیق عبدالسلام هارون ، بیروت ، دار الجیل.
-         الخوانساری – محمد باقر، (1307 هـ)، روضات الجنات ، طهران، انتشارات اسلامیة.
-         الدجیلی ، عبدالکریم ، (1373 هـ ، 1954 م.)، دیوان أبی الاسود الدؤلی ، شرکه النشر و الطباعة ، بغداد.
-         السیوطی، جلال الدین، (1326 هـ)، بغیة الوعاة  فی طبقات اللغویین و النحاة، مصر.
-         السیرافی، الحسن بن­عبدالله،(1936م)، اخبار النحویین البصریین، بیروت المطبعة الکاثولیکیة.
-         الصدر، سید حسن، (1370 هـ)، تأسیس الشیعة لعلوم الاسلام، بغداد، شرکه النشر و الطباعة.
-         ضیف، شوقی،(1968م)، المدارس النحویة، ط2، مصر، دارالمعارف.
-         العسقلانی ، ابن حجر، (1358 هـ ، 1939 م)، الأصابة فی تمییز الصحابة، القاهره، مطبعة مصطفی محمد
-         العسقلانی، ابن حجر، (1314هـ-1993م.)، تهذیب التهذیب ،ط2، بیروت، داراحیاء التراث العربی،
-         عزام ، محمد،(1989 م)، قضیة الالتزام فی الشعر العربی ، دمشق، دار طلاس.
-         الفندی، محمد ثابت و جماعته ،(1969 م)، دائرة المعارف الاسلامیة، طهران، نشر جهان.
-         الطنطاوی، محمد، (1423هـ،2002 م)، نشأة النحو و تاریخ أشهر النحاة، ط1،تحقیق عبدالرحمن اسماعیل، المکة المکرمة، مکتبة احیاء التراث الاسلامی.
-         القاضی ، نعمان ، (2005 م ، 1426 هـ)، الفرق الاسلامیة فی الشعر الاموی، القاهرة ، مکتبة الثقافه الدینیة،
-         القفطی، جمال الدین،(2004 م ، 1424 هـ ، ط1)، انباه الرواة علی انباه النحاة، بیروت، المکتبة العصریة
-         اللغوی ، ابوالطیب،(1955 م)، عبدالواحد بن علی، مراتب النحویین، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، القاهره مطبعة النهضة.
-         المامقانی، عبدالله، (1352هـ)تنقیح المقال، النجف الاشرف ، المطبعة المرتضویة.
-         المبرد، محمدبن یزید،(1424هـ 2003 م)، الکامل فی اللغة الأدب،ط1، بیروت، داراحیاءالتراث العربی.
-         ملحس، ثریا،(1326هـ)، حزب الشیعه، مصر ، الشرکة العالمیة للکتاب.
-         المنصور، محمد،(1418 هـ)، أبوالأسود الدؤلی فی المیزان، قم، مکتب الاعلام الاسلامی.
-         نورالدین، عصام،(1995م) تاریخ النحو المدخل و النشأة والتأسیس، ط1، بیروت، دارالفکر اللبنانی.
-         هاشم، محمد، (1995 م ، 1416 هـ)، أبوالاسود الدؤلی ، قم ، المجمع العلمی لاهل البیت.
-         آذرتاش، آذرنوش، (1372 هـ.ش)، مقال فی دائرة المعارف بزرگ اسلامی (باللغة الفارسیة)،ج5، طهران.