نوع المستند : علمی - پژوهشی
المؤلفون
1 دانشگاه فردوسي مشهد
2 عضو هيأت علمي دانشگاه فردوسي مشهد
المستخلص
«الايثار» کأعلى مستوى الإيمان، مع مجموعة واسعة من المعنى المعجمي والاصطلاحي؛ ولکن النّطاق الدلالي لهذه الکلمة بين النّاس، بحيث قد إقتصر، أنّه قد ظهر علي المعنى الاصطلاحي «الصّفح و التّضحية» کثيراً. في هذه الدراسة، يتعيّن المعنى الوضعي لکلمة الإيثار، إستنادا إلى المصادر المعجمية، بعد معرفة أصلها، لاکتشاف طبقاتها الدلالية في آيات القرآن الکريم، وتتم مقارنة استخدامها في فترة ما قبل الإسلام وبعدها. ثم، يتم فحص المکانة والعلاقة الدلالية في القرآن، وفيما يتعلق مجالها الدلالي. لهذا الغرض، قد فصّل المطالب تحت عنوان «الدلالة التاريخية و الوصفية»، باستخدام نهج «الوصفية والتحليلية».
معناها المعجمي يشتمل علي أيّ تفضيل وتقديم، على حدّ سواء، الايثار الإيجابيّة والسّلبيّة. قبل الإسلام، کان معناها المصطلح أکثر شيوعا بالمعنى المعجمي وکانت تقتصر على الدّوافع الشخصية والقبلية کثيرا؛ ولکن الآيات القرآنيّة، تخدمها أغراض الدّين الجديد. في سياق القرآن الکريم، لهذه الکلمة علاقة دلاليّة مع العديد من المفاهيم الأخلاقية والدينية، إضافة على المعنى المعجمي والإصطلاحي: في معناها الاصطلاحية مع کلمات کالاحسان، الإطعام، الانفاق، الشهادة؛ وفي التباين الدلالي مع کلمات کالبخل، الشُحّ، القَتور، الضَنين؛ وفي الترادف النسبي مع کلمات کالإختيار، التفضيل، الإصطفاء والإجتباء؛ أنّهم يضعون في مجال دلالي واحد.
الكلمات الرئيسية
عنوان المقالة [Persian]
معناشناسی ایثار در قرآن کریم
المؤلفون [Persian]
- علی رفیعی 1
- سیّد حسین سیّدی 2
1 دانشگاه فردوسی مشهد
المستخلص [Persian]
«ایثار» به‌عنوان بالاترین مرتبه‌ی ایمان، از نظر معنای لغوی و اصطلاحی، گستره‌ی وسیعی دارد؛ اما دامنه‌ی معنایی این واژه در عرف عام، به‌قدری محدود شده که بیشتر در معنای اصطلاحی «بخشش و فداکاری» آشکار شده است. در این پژوهش، ضمن ریشه‌یابی و تعیین معنای وضعی واژه‌ی ایثار براساس منابع لغوی، به کشف لایه‌های معنایی آن در آیات قرآنی پرداخته و کاربرد آن در مقطع زمانی قبل و بعد از اسلام، مقایسه می‌شود؛ سپس جایگاه و ارتباط معنایی آن در قرآن، با عنایت به حوزه‌های معنایی آن، بررسی می‌شود. بدین منظور، مطالب تحت عنوان «معناشناسی تاریخی و توصیفی» و با روش «توصیفی- تحلیلی» بیان شده است. معنای لغوی آن، شامل هرگونه برتری‌دادن و مقدّم‌داشتن، اعم از ایثار مثبت و منفی می‌شود. قبل از اسلام، معنای اصطلاحی آن بیش از معنای لغوی، رایج بوده و بیشتر به انگیزه‌های فردی و قبیله‌ای محدود می‌شد؛ اما آیات قرآنی، آن را در خدمت اهداف دین جدید قرار داد و به آن، نیّت و انگیزه‌ی الهی بخشید. درخصوص بافت قرآن کریم، این واژه با حفظ معنای لغوی و اصطلاحی، با بسیاری از مفاهیم اخلاقی و دینی، ارتباط معنایی پیدا می‌کند: در معنای اصطلاحی با مفاهیمی مانند «احسان، إطعام، انفاق و شهادت»؛ و در تقابل معنایی با واژه‌هایی مانند «بخل، شُحّ، قَتور و ضَنین»؛ و در هم‌معنایی نسبی با کلمات «إختیار، تفضیل، إصطفاء و إجتباء»؛ که در یک حوزه‌ی معنایی قرار می‌گیرند.
الكلمات الرئيسية [Persian]
- ایثار
- حوزه‌ی معنایی
- قرآن کریم
- معناشناسی تاریخی
- معناشناسی توصیفی
)