نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

• روح‌اله نصیری

دانشگاه اصفهان

چکیده

موسیقی ـ درونی ـ در هر اثر ادبی، جالب و دلنشین است. به عبارت دیگر ضرب‌آهنگ متون سبب علاقه‌مندی خواننده به اثر ادبی و ایجاد ارتباط با آن است؛ چراکه با ریتم خود و تنظیم نوسانات موسیقایی با عواطف خواننده، موجب می‌شود که طبع انسان با آن همراه شود و از شنیدنش به وجد آید. ساختار ریتمیک از ویژگی‌های اساسی نهج‌البلاغه و به تبع آن از ویژگی‌های اصلی خطبه «شقشقیه» و خطبه «آفرینش طاووس» است؛ چراکه شیرینی خاصی به این دو خطبه داده و آن دو را خواندنی، شنیدنی و بدیع کرده‌است. امام علی (ع) در این دو خطبه به همان میزانی که به معنا اهمیت داده‌اند، به ضرب‌آهنگ نیز توجه داشته‌اند. به همین دلیل در این دو خطبه کلمات را به گونه‌ای انتخاب کرده که موسیقی متناسبی با فضای خطبه ایجاد کنند.
در این مقاله با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی، به مطالعة ضرب‌آهنگ صوتی در این دو خطبه می‌پردازیم. در همین راستا و به صورت خاص تأثیر صوت در تولید ریتم متناسب با فضا و معنا را تحلیل و بررسی می‌کنیم. با توجه به اینکه ضرب‌آهنگ صوتی از صوت حروف و حرکات در کلمه، چینش کلمات، صداهای کوتاه و کشیده، و توازن و تقارن جمله‌ها پدید می‌آید، درصدد برآمدیم که تأثیر این عوامل را در تولید ضرب‌آهنگ صوتیِ هر دو خطبه به صورت مبسوط مورد مداقه قرار دهیم.

کلیدواژه‌ها

• نهج‌البلاغه
• ضرب‌آهنگ صوتی
• خطبة شقشقیه
• خطبة آفرینش طاووس