تهران، خیابان ولی عصر(عج)، خیابان توانیر، محله نظامی گنجوی، کوچه هفت پیکر(8)، خیابان نظامی گنجوی، پلاک33، موسسه آموزش عالی بیمه اکو دانشگاه علامه طباطبایی، طبقه6، اتاق 607، انجمن ایرانی زبان وادبیات عربی، کدپستی: 1434863111

نویسندگان

چکیده

اکثر تحلیل هایی که تاکنون از استعاره در قرآن کریم ارائه شده است براساس تشبیه در استعاره استوار است و فهم دقیق وجه شبه، و این که استعاره چگونه از طریق ساز وکارهایی چون تخییل و ترشیح و... خواننده را به تناسی تشبیه وا می دارد. اما قرآن کریم این کلام جاودان خداوند همواره منبع فیاض زیبایی های هنری بوده و خواهد بود، و شگفتی های آن و امکانات تعبیری، بیانی و القایی آن بی کران است. نگارنده در این مقاله با عنایت به عظمت قرآن کریم از یک سو و با اعتراف به قلّت بضاعت علمی و ادبی خود از سوی دیگر،  کوشش کرده از زاویه ای تازه به بعضی استعاره های قرآنی بنگرد و گامی کوچک در جهت گشودن دریچه ای دیگر از زیبایی های بیانی قرآن بردارد. این مقاله برآن است تا بهره گیری از اسلوب تقابلی بی نظیر قرآن کریم، چه تقابل های متضاد و چه تقابل های متناسب و همخوان و نیز بهره گیری از دلالت های مرکزی، و دلالت های القایی، جنبی و ضمنی واژه ها و آواها و سایه های معنایی آن جنبه ای دیگر از زیبایی استعاره های قرآنی را باز نماید. در پایان نگارنده امیدوار است که یکی از کوچکترین خادمان قرآن باشد که سهمی ناچیز در برانگیختن گفتگو درباره ابعاد زیباشناختی قرآن کریم داشته است، گرچه ممکن است کوشش او خالی از لغزش و نقصان نباشد، چه به قول مولوی:


چو امیدت به ما بود، زاغ‌گیر، هما بود              همه عذرت وفا بود که سلام علیکُمُ

کلیدواژه‌ها

-      القرآن الکریم       
-      ابوموسی، محمّد محمّد. (۲۰۰۴). التصویر البیانی. (ط ۵). القاهرة. مکتبة وهبة.       
-      التفتازانی، سعد الدین. (د.ت). کتاب المطول. قم. منشورات مکتبة الداوری.     
-  الجرجانی، عبدالقاهر. (۲۰۰۳). دلائل الإعجاز. بیروت. المکتبة العصریة.                 
- جمعة، حسین. (۲۰۰۵). التقابل الجمالی فی النص القرآنی. (ط ۱). دمشق. دار النمیر.    
- الروبی، ألفت کمال. (۲۰۰۷). نظریة الشعر عند الفلاسفة المسلمین. بیروت. دار التنویر.         
- الزرکشی، بدر الدین. (۲۰۰۷). البرهان فی علوم القرآن. (ط ۱). بیروت. دار الکتب العلمیة.    
-         الزمخشری. (د.ت). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل.                                                                                - سید قطب. (۲۰۰۷). التصویر الفنی فی القرآن. (ط ۱۹). القاهرة. دار الشروق.         
-      شاکر، محمود محمّد. (۲۰۰۲). مداخل إعجاز القرآن. (ط ۱). القاهرة. مطبعة المدنی.    
-          شرفی، عبدالکریم. (۲۰۰۷). من فلسفات التأویل إلی نظریات القراءة. (ط ۱). الجزائر العاصمة. منشورات الاختلاف.                                                                                                                                                                           - الشریف الرضی، محمّد بن حسین. (۱۴۰۷ﻫ). تلخیص البیان فی مجازات القرآن. (ط ۱). طهران. وزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامی. مؤسسة الطبع و النشر.      
-      صافی، محمود. (۱۹۹۱). الجدول فی إعراب القرآن و بیانه. (ط ۱). دمشق _ بیروت. دار الرشید.
-      غنیمی هلال، محمّد. (۱۹۹۷). النقد الأدبی الحدیث. بیروت. دار العودة.
-      مفتاح، محمّد. (۲۰۰۵). تحلیل الخطاب الشعری (استراتیجیة التناص). (ط ۴). المغرب. المرکز الثقافی العربی.   
-      الواد، حسین. (۲۰۰۴). المتنبی و التجربة الجمالیة عند العرب. (ط ۲). بیروت. دار الغرب الإسلامی.
-      الودرنی، احمد. (۲۰۰۴). قضیة اللفظ و المعنی و نظریة الشعر عند العرب. (ط ۱). بیروت. دار الغرب الإسلامی.
-      وهبة، مجدی. (۱۹۷۴). معجم مصطلحات الأدب. (ط ۱). بیروت. مکتبة لبنان.  
-      یونس علی، محمّد محمّد. (۲۰۰۷). المعنی و ظلال المعنی. (ط ۲). لیبیا. دار المدار الإسلامی.
-      بالفارسیة :
- احمدی، بابک. (۱۳۸۰ﻫ ش). ساختار و تأویل متن. (چ ۵). تهران. نشر مرکز.     
- زمانی، کریم. (۱۳۷۲ﻫ ش). شرح جامع مثنوی معنوی. (چ ۱). تهران. انتشارات اطلاعات.
 - سعدی، مصلح بن عبدالله. (۱۳۶۵ﻫ ش). کلّیات سعدی (تصحیح فروغی). (چ ۵). تهران. امیر کبیر.           
-   شایگان، داریوش. (۱۳۸۲ﻫ ش). آسیا در برابر غرب. (چ ۴). تهران. امیر کبیر.           
- شفیعی کدکنی، محمّد رضا. (۱۳۷۰ﻫ ش). موسیقی شعر. (چ ۳). تهران. انتشارات آگاه.  
- شفیعی کدکنی، محمّد رضا. (۱۳۸۳ﻫ ش). مجلّه بخارا، شماره ۳۸، مهر _ آبان. (ادراک «بی چگونه» هنر).  
 - مولوی، جلال الدین محمّد. (۱۳۷۴ﻫ ش). دیوان شمس تبریزی (تصحیح عزیزالله کاسب). (چ ۱). تهران. نشر محمّد.    
- هاجر، مهران و. .. (۱۳۸۱ﻫ ش). واژگان ادبیات و گفتمان ادبی. (چ ۱). انتشارات آگاه.  
- نصر، سیّد حسین. (۱۳۸۵ﻫ ش). معرفت و معنویت. (چ ۳). دفتر پژوهش و نشر سهروردی.