الهه تمیمی؛ علی دودمان کوشکی؛ علی سلیمی؛ حمیدرضا شعیری
المستخلص
محمود درویش یکی از شاعران معاصر ادب عربی است که سرودههایش، بازتاب آمال و آلام سرزمین فلسطین است. «زن» و «میهن» از پر بسامدترین مفاهیمی هستند که در سرودههای وی نقشآفرینی کردهاند. این دو مفهوم در بسیاری از اشعار درویش، به هم پیوند خورده و ترکیبی دوگانه تشکیل دادهاند. این جستار میکوشد تا دوگانه «زن/میهن» ...
أكثر
محمود درویش یکی از شاعران معاصر ادب عربی است که سرودههایش، بازتاب آمال و آلام سرزمین فلسطین است. «زن» و «میهن» از پر بسامدترین مفاهیمی هستند که در سرودههای وی نقشآفرینی کردهاند. این دو مفهوم در بسیاری از اشعار درویش، به هم پیوند خورده و ترکیبی دوگانه تشکیل دادهاند. این جستار میکوشد تا دوگانه «زن/میهن» را بر اساس نظام عاطفی گفتمان به شیوهای توصیفی – تحلیلی، در برخی اشعار وی بررسی کند و به این پرسش پاسخ دهد که: در سرودههایی از محمود درویش که «زن/میهن» محور اصلی مضمون است، چگونه خلق و طغیان معنا را می‌توان بر اساس نظام عاطفی گفتمان تبیین نمود؟ نظام عاطفی گفتمان، یکی از گونه‌های گفتمانی در نشانه معناشناسی است که به رابطه میان مجموعه نشانههای صورت (دالها) و محتوا (مدلولها) توجّه میکند. زیرا در بستر همین روابط دالی و مدلولی است که حضور ادراکی شوشگران اتّفاق افتاده و آفرینش معنا ممکن میگردد. نتایج نهایی این گفتار بیانگر آن است که نظام عاطفی گفتمان در این اشعار، مبتنی بر ساز و کاری ادراکی، جسمانه‌ای و تنشی است که عمدتاً شاعر، دو مفهوم «زن» و «میهن» را به عنوان دستافزاری هنری برای انتقال معانی رنج و اندوه مردم فلسطین به کار گرفته است تا به واسطه آنها، بتواند احساس مخاطب را نیز برای درک این معانی با خود همراه نماید و به عبارت بهتر، از طریق استعلای مفهوم زن به مفهوم وطن، به دنبال نفی این دوگانگی است.
