شهریار نیازی؛ معصومه تقی‌زاده؛ هانیه درستکار
دوره 18، شماره 63 ، شهریور 1401
چکیده
من أهم المفاهيم في آراء الشکلانیين الروس هو الانزیاح الذي يهدف إلى دراسة جوانب اللغة التي تؤدي إلى الإبداع الأدبي. جميع التقنيات التي يستخدمها الشاعر لعزل العالم من حوله في عيون الجمهور هي في مجال الانزیاح. ابن فارض هو شاعر وادي الحب الإلهي الشهير في تاريخ الشعر الصوفي و من أشهر الشعراء في الوطن العربي لأن قصائده تتميز بكل الخصائص ...
بیشتر
من أهم المفاهيم في آراء الشکلانیين الروس هو الانزیاح الذي يهدف إلى دراسة جوانب اللغة التي تؤدي إلى الإبداع الأدبي. جميع التقنيات التي يستخدمها الشاعر لعزل العالم من حوله في عيون الجمهور هي في مجال الانزیاح. ابن فارض هو شاعر وادي الحب الإلهي الشهير في تاريخ الشعر الصوفي و من أشهر الشعراء في الوطن العربي لأن قصائده تتميز بكل الخصائص الفنية للشعر الصوفي: قصيدة مليئة بالنفحات القرآنية و الرؤی الفلسفية. له وجهات نظر جديدة حول الوجود و الإنسان. لغة ابن فارض الصوفية بكل تقلباتها على المستوى اللغوي تجذب انتباه القارئ من خلال خلق التركيبات الجديدة على مستوى المفهوم و تزيل غبار العادة عن المفاهيم الصوفية العادية و تتعرفه بالتركيبات الجديدة التي تتمتع بتقنیة الانزیاح. إنه يخلق ترکیبات جديدة لها معان و مفاهيم جديدة خارج ما هو شائع في العرف الصوفي من خلال الجمع بین مصطلحین يختلف معنی کل منهما. في هذا المقال حاولنا دراسة الترکيبات الجدیدة لابن فارض من خلال الاعتماد على آراء الشكلانیين في مجال الانزیاح والشذوذ. تظهر الدراسات التي أجريت في هذا المقال أن ابن فارض من خلال إبداع مثل هذه الترکیبات كان يهدف إلى خلق المفاهيم الجديدة التي ظهرت من حالاته الصوفية.
سید اسماعیل حسینی اجداد؛ حامد پورحشمتی
دوره 15، شماره 52 ، آذر 1398، ، صفحه 1-22
چکیده
شعر معاصر در پی یافتن روش‌هایی برای تحکیم نقش واژگان و ترکیب‌ها و گریز از یکنواختی کارکردهای ملموس و سنتی آن‌هاست. این موضوعی است که شاعر را بر آن داشته تا به شیوه‌های بصری متناسب با بیان خود دست زند و به طراحی‌های شکلی قصیده خود یک ساختار معماری جدید متناسب با مضمون واژگان و چینش سطری آن‌ها اضافه نماید. ازجمله این شیوه‌ها، پیگیری ...
بیشتر
شعر معاصر در پی یافتن روش‌هایی برای تحکیم نقش واژگان و ترکیب‌ها و گریز از یکنواختی کارکردهای ملموس و سنتی آن‌هاست. این موضوعی است که شاعر را بر آن داشته تا به شیوه‌های بصری متناسب با بیان خود دست زند و به طراحی‌های شکلی قصیده خود یک ساختار معماری جدید متناسب با مضمون واژگان و چینش سطری آن‌ها اضافه نماید. ازجمله این شیوه‌ها، پیگیری آشنایی‌زدایی سطرهای شعری است که به‌روشنی در شعر معاصر عربی و فارسی به چشم می‌خورد، به‌ویژه این گذار ما در قصاید محمدابراهیم ابو سنه و احمد شاملو بیانگر آن است که دو شاعر در لابه‌لای سطرهای خود قائل به تکنیک‌های انعطاف‌پذیری بصری والایی به‌منظور انتقال تجربه‌های احساسی و آراء فکری خود هستند. این پژوهش با درپیش‌گرفتن روش توصیفی ـ تحلیلی در پی پرداختن به مهم‌ترین کارکردهای سطر شعری در سطوح شایع آشنایی‌زدایی آن نزد دو شاعر با تکیه بر مکتب ادبیات تطبیقی آمریکاست. نتیجة تحقیق نشان می‌دهد دو شاعر به مهم‌ترین کارکردهای آشنایی‌زدایی سطر شعری در قصاید خود توجه نشان دادند؛ نمونة آن شیوة موج‌دار بودن سطری است که نشان‌دهندة میزان تأثیرگذاری فشار شرایط سخت بر نوع نوشتار آن‌هاست. همچنین در شعر هر دو شاعر، سقوط تدریجی سطری بر سقوط معنایی سریع و آهسته، هم‌زمان با سقوط شکلی واژگان حکایت دارد؛ ساختار عمودی سطری در دو موقعیت تساوی افتتاحی و تساوی ضمنی سطرها به کار می‌رود و در پایان تکنیک سکوت که گاهی از نقطه‌گذاری برای بیان سکوت کوتاه شروع می‌شود و به سکوت نقطه‌ای طولانی ختم گردد.
ادبی
محمود آبدانان مهدیزاده؛ محمدصادق ضرونی
دوره 14، شماره 47 ، شهریور 1397، ، صفحه 39-60
چکیده
التغریب هو مصطلح استخدمه الناقد الشکلانی الروسی فیکتور شکلوفسکی فی مقالة "الفن کتقنیة". هذا المصطلح الذی أثار فی ما بعد اهتمام الشکلانیین والبنیویین کرومن یاکوبسن ویوری تینیانوف یتیح الفرصة للمؤلف أن یجدد الظواهر المألوفة والمعهودة باستخدام الآلیات الفنیة الخاصة والممیزة فی أثره ویتیح للمتلقی خلال عملیة الإدراک تکوین دلالات جدیدة ...
بیشتر
التغریب هو مصطلح استخدمه الناقد الشکلانی الروسی فیکتور شکلوفسکی فی مقالة "الفن کتقنیة". هذا المصطلح الذی أثار فی ما بعد اهتمام الشکلانیین والبنیویین کرومن یاکوبسن ویوری تینیانوف یتیح الفرصة للمؤلف أن یجدد الظواهر المألوفة والمعهودة باستخدام الآلیات الفنیة الخاصة والممیزة فی أثره ویتیح للمتلقی خلال عملیة الإدراک تکوین دلالات جدیدة والتفاعل مع النص تفاعلاً ایجابیاً یسمح له إدراک الشکل الفنی والإدراک الجمالی للشکل الأدبی. لاشک أنّ شیوع "المقامة"- وهی من الفنون الأدبیة القدیمة- بین الأدباء وغیرهم تدین بالفضل لجهود بدیع‌الزمان (مبدع المقامة) فی استخدام الظواهر الفنیة البدیعة ومَن خَلّفه وسلک طریقه کأبی القاسم الحریری مما جعلا النص یتمتع بالعدید من سمات التمیز اللغوی والفنی فی أسلوب قصصی رائع. یعالج هذا البحث المنهج الشکلانی وأسسه فی نقد القصة ویتطرق إلی دراسة وتحلیل التقنیات والآلیات الشکلانیة الّتی تتجسد ضمن الحبکة القصصیة (المضمون، الانزیاح اللغوی والصناعات الأدبیة) ثم یقوم بدراسة هذه الآلیات ودورها فی کتابة المقامة. وتوصّل البحث إلی أنّ هذه التقنیات هی الّتی ساندت بدیع‌الزمان فی تغریب الحوادث المألوفة لکی یکون لنصه التأثیر الأکبر على القارئ بحیث یدفعه إلى التفکیر فی مختلف طیات النص. ولقد تبیّن أنّ المتأخرین عن بدیع‌الزمان لم یأتوا بشیء جدید لکی تتمتع مقاماتهم بمنتهى التحدیث الشَکلی وقد سلکوا طریقه فی استعمال الآلیات والتقنیات الّتی ابتکرها الهمذانی کخلق الشخصیات القصصیة ومعالجتها الفنیة والمکون البؤری وإعادة وجهة النظر والإشارات التاریخیة والأدبیة، ومزج التوصیفات الشعریة والحبکة القصصیة.
