نوع المستند : علمی - پژوهشی
المؤلفون
1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه تربیت مدرس، دانشكده علوم انسانی، تهران، ایران.
2 استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تربیت مدرس، دانشكده علوم انسانی، تهران، ایران.
المستخلص
إنّ العولمة الثقافية من أهمّ الظواهر والتغّيرات المعاصرة الّتي أثرت علی الإبداع الروائي الجزائري منذ السبعينيات ممّا دفعت الكتاب الجزائريين إلى التمسّك بالخصوصیّة الثقافيّة في إنتاجاتهم السردية لمجابهة العولمة وغزوها الثقافي. لكنّ اللافت للنظر في الروايات السبعينيّة هو أنّ الكتاب الجزائريين رغم تركيزهم على الخصوصيّة الثقافيّة الجزائرية، حاولوا المسايرة مع مُتَطلِبات العصر وتغيّرات الواقع، الأمر الّذي أدّى إلى ظهور نوع من الثنائيّة والازدواجيّة في عدد من هذه الأعمال السرديّة والّتي تُعدّ رواية "ريح الجنوب" لعبد الحميد بن هدوقة نموذجاً صادقاً في هذا الصدد. نتطرّق في هذا المقال إلى ثنائيّة الخصوصيّة الثقافيّة والعولمة في رواية "ريح الجنوب" وذلك في ضوء نظريّة "الأنساق الثقافيّة المضمرة" لـعبد الله الغذامي وبناءً على المنهج الوصفي ــ التحليلي. تَدُلّ النتائج على أنّ الاتّجاه الثنائي من قبل الكاتب إلى التمسّك بالخصوصيّة الثقافيّة والانفتاح الثقافي على العولمة أدّى إلى صراع الأنساق الثقافيّة، أو نسقيّة المعارضة في رواية ريح الجنوب والّذي تجلّى بشكل كبير في موضوعات الدين والمكان ونمط الحياة والعادات والتقاليد الاجتماعيّة والّتي أسفرت عن آثار ونتائج سلبيّة تمثّلت بشكل كبير في مظاهر الانعزال والتوحّد والاغتراب الثقافي وتشظّي الذات وأزمة الهويّة لدى شخوص الرواية. كما أظهر البحث أنّ الصراع النسقي بين الخصوصيّة الثقافيّة والعولمة في "ريح الجنوب" كان حادّاً بالنسبة لقضيّة المرأة وذلك بسبب مفاهيم وقيم جديدة تدعو إليها العولمة الثقافيّة بشأن حقوق المرأة وناضلت من أجلها الأنثى المهمشة في مقابل مفاهيم الخصوصيّة الثقافيّة السالبة المتمثّلة في السلطة والتعصب والعرض والشرف والعار والّتي دافعت عنها السلطة الذكوريّة بقوّة.
الكلمات الرئيسية
عنوان المقالة [Persian]
تقابل خاص‌گرایی فرهنگی و جهانیشدن در رمان الجزایر خوانشی الگو گرایانه از رمان "ریح الجنوب"
المؤلفون [Persian]
- زهرا صادقی 1
- کبری روشنفکر 2
- فرامرز میرزائی 2
- خلیل پروینی 2
1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه تربیت مدرس، دانشكده علوم انسانی، تهران، ایران.
2 استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تربیت مدرس، دانشكده علوم انسانی، تهران، ایران.
المستخلص [Persian]
جهانی شدن فرهنگی از جمله پدیده‌های مهم و تاثیرگذار دوران معاصر است که از دهه 70 ميلادی بر روند رمان‌نویسی در الجزاير تأثیر گذاشت و باعث شد نویسندگان این کشور برای مقابله با هجمه فرهنگی اين پدیده به خاص‌گرایی فرهنگی روی بیاورند. اما نکته قابل تامل در مورد رما‌ن‌های دهه هفتاد این است که نویسندگان الجزایری با وجود اهتمام به خاص‌گرایی‌فرهنگی، سعی کردند با توجه به تغییرات و مقتضیات زمانه حرکت کنند که این امر منجر به نوعی دوگانگی و تضاد در تعدادی از این آثار شده که رمان "ریح الجنوب" اثر عبد الحمید بن هدوقه را می‌توان نمونه بارز این پدیده به شمار آورد. این جستار با روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از نظریه "الگوهای پنهان فرهنگی" عبد الله غذامی، تقابل خاص‌گرایی فرهنگی و جهانی شدن در رمان "ریح الجنوب" اثر عبدالحمید بن هدوقه را مورد مطالعه قرار می‌دهد. نتایج تحقیق بیانگر آن است که رویکرد دوگانه نویسنده به خاص‌گرایی فرهنگی از یک سو و انعطاف پذیری و گشایش فرهنگی و همگام شدن با تغییر و تحولات روز از سوی دیگر، منجر به تقابل یا تعارض الگوهای فرهنگی در رمان "ریح الجنوب" گردیده که این تقابل، بیشتر در موضوعات دین، مکان، شیوه زندگی، آداب و رسوم و هنجارهای اجتماعی نمود یافته و به تبع آن آثار و نتایج منفی چون انزوا، گوشه‌گیری، از خود بیگانگی فرهنگی، پراکندگی و بحران هویت در میان شخصیت‌های رمان به وجود آورده است. این تحقیق همچنین نشان می‌دهد که تقابل الگویی میان خاص‌گرایی فرهنگی و جهانی شدن در رمان "ریح الجنوب" در رابطه با مسئله زن پررنگ نمود یافته که این امر ناشی از نشر مفاهیم و ارزشهای مرتبط به حقوق زنان از سوی جهان‌شدن فرهنگی و مبارزه زن به حاشیه رانده شده در رمان برای احقاق آن و در مقابل، دفاع سرسختانه سلطه مردسالار از مفاهیم و ارزشهای منفی خاص‌گرایی فرهنگی چون تعصب، غیرت، ناموس و آبرو و سلطه‌جویی بوده است.
الكلمات الرئيسية [Persian]
- خاص‌گرایی فرهنگی
- جهانیشدن
- تقابل الگویی
- دوگانگی
- رمان الجزایر
- "ریح الجنوب"
)