نوع المستند : علمی - پژوهشی
المؤلفون
1 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران
2 دانشیار گروه زبانشناسی، دانشکده ادبیات فارسی و زبانهای خارجی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
3 دکترای زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران
المستخلص
زبانشناسی شناختی به‌عنوان یکی از شاخه‌های نوین میان‌رشته‌ای، با بررسی رابطۀ ذهن و زبان معتقد است زبان نمودی از ذهن بشری است؛ ازاین‌رو با تأمل عمیق در اشعار دوره جاهلی (449-622 م) در پرتو نظریات شناختی می‌توان به ذهنیت شعرا برحسب محیط خود و نحوه زیست آ‌نها پی‌‌برد. حاتم طائی از شاعران عرب دورۀ پیش از اسلام است که با بررسی دیوان اشعار وی می‌توان به‌نظام فکریاش دست یافت. نظر به اینکه «جنگ» یکی از برجسته‌ترین پدیده‌های اجتماعی دورۀ جاهلی بوده، ارائة پژوهشی جدید در حوزۀ «جنگ» در شعر حاتم طائی جهت شناخت نظام فکری وی به‌طور خاص و زندگی اجتماعی دورۀ جاهلی به‌طور عام هدف اصلی این مقاله است. به این منظور عبارات استعاری و مجازی، از دیوان شاعر، استخراج و طبق نظریه لیکاف و جانسون 1980)) مورد تحلیل قرارگرفته است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد، حاتم طائی برای مجسّم‌کردن "جنگ" در ذهن مخاطب در قالب استعارۀ مفهومی از امور عینی و محسوس مرتبط با زندگی دورۀ جاهلی، همچون آتش و حیوان بهره گرفته است. همچنین ذکر جنبه‌های ظریف و جزئیات جنگ و جنگاوری و وصف جنگجویان در مجازهای مفهومی، بهترین گواه دالّ بر پیوند تنگاتنگ میان این پدیده اجتماعی با دوران زندگی شاعر بهشمار میآید.
الكلمات الرئيسية
عنوان المقالة [Persian]
المجاز والاستعارة المفهومیة للحرب في ديوان حاتم الطائي؛ بمقاربة عرفانيّة
المؤلفون [Persian]
- سيد محمود ميرزايي الحسيني 1
- شیرین پورابراهیم 2
- طیبه فتحی ایرانشاهی 3
1 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران
2 دانشیار گروه زبانشناسی، دانشکده ادبیات فارسی و زبانهای خارجی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
3 دکترای زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران
المستخلص [Persian]
علم اللغة المعرفي کأحد الفروع الجديدة بين التخصصات، يدرس العلاقة بين الذّهن واللغة معبّرًا عن اللغة کمظهر من مظاهر الذّهن البشري؛ لهذا من الممکن التّعرّف إلی عقلية الشّعراء الجاهليين وفقاً لبيئتهم وأسلوب حياتهم من خلال التأمّل العميق في الأشعار العربية الجاهليّة. حاتم الطائي هو أحد الشعراء العرب في العصر الجاهلي الذي یمکن تفهّم منظومته الفکریّة حول القضایا العدیدة في عصره من خلال ديوانه الشّعري. بالنّظر إلی أنّ «الحرب» کانت من أبرز الظواهر الاجتماعية في العصر الجاهلي؛ فإنّ الهدف الرئيس من هذا المقال هو تقديم بحث علميّ جديد في مجال «الحرب» في شعر حاتم الطائي للتّعرف إلی نظامه الفکري بشکلٍ خاصّ والحياة الاجتماعية في هذا العصر بشکل عامّ؛ لذلک تمّ استخراج العبارات الاستعارية والمجازية من ديوان الشاعر وتحليلها علی ضوء نظرية ليکاف وجانسون(1980م). تشير نتائج البحث إلی أنّ الشاعر حاتم الطائي قد وظّف أمورًا موضوعیّة و ملموسة ترتبط بالحیاة الجاهليةکالنّار والحيوان، مجسّدًا الحرب في ذهن المخاطب في ثوب الاستعارة المفهومية. إضافة إلی هذا يعدّ ذکر تفاصيل الحرب والفروسيّة وأبعادهما الدقيقة ووصف الفرسان في المجازات المفهومية خير دليلٍ علی العلاقة الوثيقة بين هذه الظاهرة الاجتماعية والعصر الذي عاش فيه الشاعر.
الكلمات الرئيسية [Persian]
- علم الدلالة المعرفي
- الاستعارة المفهومية
- المجاز المفهومي
- الشعر الجاهلي
- حاتم الطائي
)