سيد حسين مرعشي
المستخلص
يُعَدّ النثر الأدبي العربي الحديث والمعاصر في إيران موضوعًا مهمًّا وغير معروف لم يتطرّق إليه الباحثون حتّى الآن. ومن بين أنواع هذا الشكل الأدبي في هذه الفترة، تَحظى الرسائل العربيّة بمكانة خاصّة من حيث الكمّيّة. ومن الرسائل البارزة في بداية العصر الحديث يُشار إلى رسالة كتبها الفاضل الكَروسي إلى صديقه محمّدسعيد الرضوي الهمداني ...
أكثر
يُعَدّ النثر الأدبي العربي الحديث والمعاصر في إيران موضوعًا مهمًّا وغير معروف لم يتطرّق إليه الباحثون حتّى الآن. ومن بين أنواع هذا الشكل الأدبي في هذه الفترة، تَحظى الرسائل العربيّة بمكانة خاصّة من حيث الكمّيّة. ومن الرسائل البارزة في بداية العصر الحديث يُشار إلى رسالة كتبها الفاضل الكَروسي إلى صديقه محمّدسعيد الرضوي الهمداني المعروف بِـ "آقا سعيد المجتهد". إنّ الغرض الأساسي من كتابة هذه الرسالة هو إلقاء اللوم على السيّد سعيد المجتهد لزواجه مجدّدًا من فتاة شابّة. حَظيت هذه الرسالة في وقتها بالاهتمام، وتوجَد عدّة مخطوطات منها. ونظرًا للعدد الكبير نسبيًّا من الأبيات في هذه الرسالة، فسوف ندرس أنواع التناصّ الشعري في هذه الدراسة. ولهذا الغرض اعتمدنا علی نظريّة التناصّ لجيرار جينيت. ومن أهمّ نتائج هذه الدراسة أنّ الكاتب في هذه الرسالة قد استخدم أشعار شعراء من فترات مختلفة من الشعر العربي، منذ البدء حتى نهاية العصر العبّاسي، وهذا يدلّ على أنّ الكاتب كان لديه معلومات وافية عن الشعر العربي في هذه المدّة الزمنيّة. والنتيجة الأخری التي توصّل هذا البحث إليها هو أنّ جميع حالات التناصّ الشعريّة في هذه الرسالة صريحة وواضحة. وفي مُعظم الحالات لا يَذكر الكاتبُ اسمَ الشاعر. إنّ التناصّ في هذه الحالات يكون من نوع الاقتباس دون الإشارة إلى المرجِع، وفي الحالات التي يُذكر فيها اسمُ الشاعر يكون التناصّ من نوع الاقتباس مع الإشارة إلى المرجِع.
امين نظري تريزي؛ سيد فضل الله ميرقادري
المستخلص
تحظی مادة الأدب العربي الحديث بأهمية بالغة في تعليم اللغة الأجنبية، إذ أنّها تؤثّر لافتاً وهائلاً في ترقية المهارات اللغوية الأربعة لدی الدارسين إضافة إلی أنّها تؤدّي دوراً مميّزاً في الجانبين الثقافي والفنّي؛ فمن الضروري تنمية رغبة الدارسين في هذه المادّة حيث إنّ الرغبة تعدّ محرّکاً رئيساً يدفع المتعلّمين نحو الاستمرار والعکوف ...
أكثر
تحظی مادة الأدب العربي الحديث بأهمية بالغة في تعليم اللغة الأجنبية، إذ أنّها تؤثّر لافتاً وهائلاً في ترقية المهارات اللغوية الأربعة لدی الدارسين إضافة إلی أنّها تؤدّي دوراً مميّزاً في الجانبين الثقافي والفنّي؛ فمن الضروري تنمية رغبة الدارسين في هذه المادّة حيث إنّ الرغبة تعدّ محرّکاً رئيساً يدفع المتعلّمين نحو الاستمرار والعکوف علی قراءة المقرّر ودراسته؛ انطلاقاً من هذه المسألة هدفت الدراسة الحالية دراسة رغبات طلبة اللغة العربية في جامعات إيران في تعلّم الأدب العربي الحديث وفقاً لاستبانة تئودوفسکا (2016م). طبّق البحث الحالي المنهج الوصفي- المسحي واقتصرت عيّنة الدراسة علی 56 طالباً وطالبة في جامعتي إصفهان وشيراز. ما توصّلت إلیه الدراسة هو أنّ لدی طلبة اللغة العربية رغبة وافرة في قراءة القصص القصيرة ودراستها قياساً إلی الشعر، والرواية والمسرحية؛ فيما يتعلّق بمعوّقات الرغبة فإنّ توظيف الإستراتيجيات التقليدية من جانب المدرّس، وتدریس النصوص الأدبية الطويلة، وبزوغ القضایا الثقافية المجهولة في النصوص، وعدم مراعاة التدرّج من السهل إلی الصعب في تدريس النصوص الأدبية تعدّ من أهم الحواجز التي تعوّق رغبة الدارسين. بالنسبة للإستراتيجيات والخطوات الملائمة لتعزيز الرغبة وتحسين عمليتي التعليم والتعلّم فاقترحت الدراسة أن يزوّد الدارسون بمعلومات ثقافية متعلّقة بالنص الأدبي، ويقوم المدرّس بإعداد قسم من المحتوی التعليمي بشکل مقاطع الفيديو قبل بدء الحصّة الدراسية وعرضها علی المتعلّمين وذلک باستخدام إستراتيجية الصف المقلوب، ويعزّز التفاعل فيما بينهم لقراءة النصوص ودراستها، وينفذّ التدريبات اللغوية المنوّعة باعتبارها جزءاً مکملاً في عملية التعلّم، ويتمّ تلخيص النص الأدبي وتبسيطه من جانب المدرّس.
حسن اسماعيل زاده باوانی؛ علي صياداني؛ علی مصطفی نژاد
المستخلص
توسعۀ نظریۀ استعارۀ شناختی توسط لیکاف و جانسون، تحقیقات زیادی در مورد استعاره ایجاد کرد و توسط فورسویل با پژوهش در مورد استعارۀ بصری و چندوجهی دنبال شد. این مطالعه در یک روش توصیفی- تحلیلی به ارزیابی تناسب شیوۀ فورسویل برای تحلیل پوسترهای عربی اربعین، بیان شباهت مبدا و مقصد در استعارههای چندوجهی، در جهت انتقال مفاهیم فرهنگی ...
أكثر
توسعۀ نظریۀ استعارۀ شناختی توسط لیکاف و جانسون، تحقیقات زیادی در مورد استعاره ایجاد کرد و توسط فورسویل با پژوهش در مورد استعارۀ بصری و چندوجهی دنبال شد. این مطالعه در یک روش توصیفی- تحلیلی به ارزیابی تناسب شیوۀ فورسویل برای تحلیل پوسترهای عربی اربعین، بیان شباهت مبدا و مقصد در استعارههای چندوجهی، در جهت انتقال مفاهیم فرهنگی و ارزشی از طریق ترکیبی از تصویر و متن میپردازد که هدفش ایجاد انگیزۀ شناختی برای اربعین است. بدینمنظور با بررسی سی پوستر با محتوای اربعین در خبرگزاریها، سهپوستر حاوی مفاهیم استعاری، انتخاب و سپس به لحاظ تطابق مفهوم استعاری در سطح کلام و تصویر، به بررسی پوسترها پرداخته شده است. یافتههای پژوهش نشان میدهد پوسترهای تبلیغاتی اربعین، دارای ساز و کارهای شناختی استعاره، مجاز و طرحوارههای تصویری هستند؛ همگی هم اجزای تصویری و هم زبانی دارند که در ارتباط و مکمل یکدیگرند. در پوسترها، متن بیش از آنکه کارکردی صرفا تثبیتی داشته باشد، کارکردی تقویتی دارد. علاوه بر اطلاعات زبانی، اطلاعاتی دیگر از جنس همان تصاویر بههمراه بافت فرهنگی به تثبیت عوامل در تصاویر کمک میکنند.
جواد عابدی؛ حسن مجيدي؛ محمد غفوري فر
المستخلص
نقد روانشناسی متون ادبي و آثار هنري براي شناخت شخصيت صاحب اثر، يکي از برجستهترين روشهاي نقدي است. این نوع از نقد ادبی میکوشد تا با تبیین جریان باطنی و احوال درونی شاعر، تأثیری که محیط، جامعه و سنن در تکوین این جریانها داشته را مطالعه کند. فرويد بهعنوان بنيانگذار روانكاوي توانست با تحليل رواني مؤلف از خلال آثارش، قرائت ...
أكثر
نقد روانشناسی متون ادبي و آثار هنري براي شناخت شخصيت صاحب اثر، يکي از برجستهترين روشهاي نقدي است. این نوع از نقد ادبی میکوشد تا با تبیین جریان باطنی و احوال درونی شاعر، تأثیری که محیط، جامعه و سنن در تکوین این جریانها داشته را مطالعه کند. فرويد بهعنوان بنيانگذار روانكاوي توانست با تحليل رواني مؤلف از خلال آثارش، قرائت تازهاي از متون ادبي و آثار هنري ارائه دهد. او بیان داشت روان آدمي ابزارهايي را برای رهایی از فشار روانی و دفاع از خود در اختيار دارد كه به آن مكانيسمهاي دفاعي گفته ميشود. بررسی چنین مکانیسمهایی سبب میشود دلایل برخی رفتارها و گفتارهاي به ظاهر عادي، آشکار گردد. اشعار شاعران يکي از انواع ادبي است که بازتاب شخصيت آفريننده اثر در آن نمود مییابد. ابنرومي از هجویهسرایان برجسته عصر عباسي است که زندگي روی خوشی به وی نشان نداد و در وجود خود حقارتهاي جسماني و اجتماعي را احساس ميکرد، در نتيجه هجویات وی عرصة جولان عقدههاي روانی او گشت. اين پژوهش در تلاش است تا با روش توصیفیـ تحلیلی، با رویکرد نقد روانشناسي به تبیین شخصيت ابن رومي از رهگذر هجویاتش در چارچوب نظرية مکانیسمهای دفاعی فروید بپردازد و تعارض درونی شخصیت او را تبیین و تأثیرات آن بر زندگی و جهان بیرون او را نشان دهد. نتیجه پژوهش نشان میدهد ابن رومی برای رهایی و یا کاهش فشار روانی ناشی از شکست و ناکامی و کشمکش روانی و عاطفی از مکانیسمهای دفاعی چون: همانندسازی با پرخاشگری، جابجاسازی در وصف طبیعت، بازگشت به دوران جوانی، جبران و دلیل تراشی بهره گرفته است.
بهنام آقائي نژاد؛ مريم جلائي
المستخلص
از آنجايي که در متون آموزشی، تصاویر نقش قابل توجهي را ایفا میکنند لذا کاربست روشمند آن میتواند موجب تسهیل یادگیری و افزایش عملکرد شناختی فراگیران شود. در پژوهش حاضر، تصاویر کتابهای عربی متوسطه اول از لحاظ ابعاد مختلف بازنمایی شامل بُعد فرایند، شخصیت و محیط بر اساس نشانه شناسی اجتماعی کرس و ون لیوون (2006) و نيز چگونگی انتقال معنای ...
أكثر
از آنجايي که در متون آموزشی، تصاویر نقش قابل توجهي را ایفا میکنند لذا کاربست روشمند آن میتواند موجب تسهیل یادگیری و افزایش عملکرد شناختی فراگیران شود. در پژوهش حاضر، تصاویر کتابهای عربی متوسطه اول از لحاظ ابعاد مختلف بازنمایی شامل بُعد فرایند، شخصیت و محیط بر اساس نشانه شناسی اجتماعی کرس و ون لیوون (2006) و نيز چگونگی انتقال معنای تصاوير متناسب با دانش فراگیران و رشد شناختی و ادراکی آنها بر اساس دیدگاه رشدشناسی گو و فنگ (2015) به روش کمی و کیفی و با استفاده از بازبينه (چکليست) مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد در بیشتر تصاویر در ابعاد معنای بازنمایی، الگوی مناسب در گزینش تصاویر در پايههای هفتم تا نهم متناسب با روند رشد شناختی و ادراکی فراگیران وجود ندارد؛ زیرا در بررسی بُعد فرایند، تغییرات رشدی و شناختی از شیوه فرایند روایتی به مفهومی در تصاویر کتابهای پایه هفتم تا نهم به طور کامل رعایت نشده است. در بُعد شخصیت نيز تغییرات رشدی و شناختی از تصاویر کارتونی به تصاویر واقعی رعایت نشده و فقط از شخصیتهای فردی و گروهی تا حدودی استفاده شده است. از نظر بُعد محیط نیز تغییرات رشدی و شناختی از محیطهای بومی به محیطهای غیر بومی در تصاویر پایه هفتم تا نهم وجود ندارد. نتایج این پژوهش میتواند به مؤلفان کمک کند تا در چاپهای آتي این کتابها تصاویری مناسب با تغییرات رشدی و شناختی فراگیران انتخاب کنند تا تسهيلکننده یادگیری آنها باشد.
حبيب کشاورز
المستخلص
نظریه سلسله مراتب نیازهای آبراهام مزلو یکی از نظریههای مشهور انسانشناسی است. در این نظریه نیازهای انسان به ترتیب به پنج دسته نیازهای فیزیولوژیکی، نیاز به امنیت، نیازهای عاطفی و احساسی، نیاز به احترام و نیاز خودشکوفایی تقسیم میشود. براساس این نظریه، ابتدا باید نیازهای قاعده هرم برطرف شود تا نیازهای رأس هرم ظهور یابد؛ یعنی انسان ...
أكثر
نظریه سلسله مراتب نیازهای آبراهام مزلو یکی از نظریههای مشهور انسانشناسی است. در این نظریه نیازهای انسان به ترتیب به پنج دسته نیازهای فیزیولوژیکی، نیاز به امنیت، نیازهای عاطفی و احساسی، نیاز به احترام و نیاز خودشکوفایی تقسیم میشود. براساس این نظریه، ابتدا باید نیازهای قاعده هرم برطرف شود تا نیازهای رأس هرم ظهور یابد؛ یعنی انسان باید در ابتدا نیازهای فیزیولوژیک را برطرف کند تا به نیازهای ایمنی، احترام و عشق و مرحله خودشکوفایی برسد؛ بنابراین رسیدن به هر مرحله مشروط به برطرف شدن نیازهای مرحله قبل است. در این مقاله با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی شخصیت اصلی رمان الخبز الحافی اثر محمد شکری بر اساس هرم نیازهای مزلو بررسي ميشود. نتایج حاصل از این پژوهش نشان میدهد که در این داستان، ابتدا غلبه با نیازهای فیزیولوژیک از جمله خوارک، پوشاک و مسکن است و نیاز به امنیت نیز بخشی از نیازهای شخصیت اصلی داستان را تشکیل میدهد. نیازهای اولیه این شخصیت در داستان فرصت تأمین نمییابند تا حدی که هیچ اثری از نیاز به احترام یا خودشکوفایی که در مراحل بعدی هرم قرار میگیرد، وجود ندارد.
آزاده قوامی؛ اشرف چگینی
المستخلص
نقد پسااستعماری رویکردی مهم در حوزة مطالعات فرهنگی و ادبی است. اسپیواک1 بنیانگذار نظریة فرودست پسااستعماری، با مطالعة روشهای استعمار نو و استثمارِ داخلی و تأثیر آن بر جوامعِ جهان سوم، به معرفی شیوهها و عواقب و عوارض آن پرداخته است. اسپیواک معتقد است حفظ و اشاعة سنتها و تعصبات پنهان و آشکار قومی و جنسیتی در نظام دیرپای مردسالاری، ...
أكثر
نقد پسااستعماری رویکردی مهم در حوزة مطالعات فرهنگی و ادبی است. اسپیواک1 بنیانگذار نظریة فرودست پسااستعماری، با مطالعة روشهای استعمار نو و استثمارِ داخلی و تأثیر آن بر جوامعِ جهان سوم، به معرفی شیوهها و عواقب و عوارض آن پرداخته است. اسپیواک معتقد است حفظ و اشاعة سنتها و تعصبات پنهان و آشکار قومی و جنسیتی در نظام دیرپای مردسالاری، یکی از شیوههای مهم و متداول سلطهگران داخلی به منظور عقبمانده نگهداشتن جوامع ستم دیده محسوب میگردد. وی یکی از معدود متفکرانی است که به اهمیت حضور روشنفکران در زندگی فروستان تاکید میورزد. در این پژوهش به روش توصیفی ــ تحلیلی، داستان عرسالزین، اثر طیب صالح، نویسندة بومینویس سودان، به عنوان متن پسااستعماری، براساس برخی نظریات اسپیواک دربارة فرودستان، بررسی میگردد. صالح داستان مورد نظر را در آستانة سالهای نخستین استقلال وشکوفایی نسبی کشور سودان، ساخته و پرداخته است. به همین سبب در این مقاله سعی بر آن است تا اثبات گردد صالح میکوشد چگونگی نقش موثر صدا و عاملیت روستائیان را در بیداری و شکلگیری جنبشهای آزادیبخش در میان گروه خاص فرودستان به تصویر کشد. نتایج نشان میدهد صالح در خاتمة داستان با دیدی خوشبینانه و قابل تأمل و با ارائة تمثیلی نمادین، برقراری ارتباط اخلاقی را در جامعة فرضی روستایاش، امکان پذیر جلوه میدهد.
شلیر احمدی؛ حجت رسولی
المستخلص
جاحظ، از پیشاهنگان نقد ادبی قدیم، از نقد ذوقی صرف عبور کرده؛ مهمترین مبانی نقدی را مطرح ساخته و از تأثیرگذارترین ناقدان در سوق دادن نقد ادبی به سمت نقد بلاغی است. وی بهعنوان یک ادیب متکلم معتزلی، که برای اثبات اعجاز قرآن به نظم و مبانی زیباییشناختی آن میپردازد، در ارزیابی اثر ادبی نیز به زیبایی شکلی توجه دارد تا بدانجا ...
أكثر
جاحظ، از پیشاهنگان نقد ادبی قدیم، از نقد ذوقی صرف عبور کرده؛ مهمترین مبانی نقدی را مطرح ساخته و از تأثیرگذارترین ناقدان در سوق دادن نقد ادبی به سمت نقد بلاغی است. وی بهعنوان یک ادیب متکلم معتزلی، که برای اثبات اعجاز قرآن به نظم و مبانی زیباییشناختی آن میپردازد، در ارزیابی اثر ادبی نیز به زیبایی شکلی توجه دارد تا بدانجا که در عصر جاحظ ادبیات و شعر صناعت خوانده شد. از سوی دیگر، از رویکردهای مهم نقدیِ اوایل قرن بیستم صورتگرایی روسی است که پایهگذاران آن ادبیّت متن را موضوع علم ادبی دانستند و اصولی را با روشی علمی برای کشف قوانین سازندة فرم ادبی بنا نهادند. براساس تحقیقات انجام شده، دیدگاههای جاحظ در نقد، بیارتباط با رویکرد صورتگرایی نیست و ای بسا کاملاً با رویکرد صورتگرایی تطبیق داشته باشد، تبیین این موضوع و اینکه چه میزان آراء نقدی جاحظ مؤید چنین ادعاییست موضوعی است که این مقاله عهدهدار آن است و میکوشد، براساس شاخصترین اصول نقد فرمالیستی روسی، آراء مهم نقدی جاحظ را در دو کتاب البیان والتبیین و الحیوان ریشهیابی و با استفاده از روش توصیفی- تحلیل محتوایی بررسی کند تا مشخص گردد تا چه میزان اندیشههای جاحظ در زمینة نقد ادبی با کنار هم نهادن سرنخها هماهنگ با رویکرد صورتگرایی روسی است. بررسیها نشان داد که در آثار جاحظ شواهد مکفی در اثبات رویکرد فرمالیستی جاحظ وجود دارد و بر این اساس میتوان این رویکرد را از رویکردهای غالب نقد ادبی عربی قدیم دانست.
محمدعلی کاظمی تبار؛ محمدرضا باغبان زاده امشه؛ فاطمه سرچاهی
المستخلص
قرآن کریم مشتمل بر زیباییهای بیپایانی در حوزﮤ بیانی و ادبی است. بخشی از این زیباییها در قالب آیاتی نمود یافته است که به لحاظ موضوعی و ساختار واژگانی با هم یکسان بوده و تنها در حروف یا واژگانی اندک ناهمگون هستند که از آن به «آیات متشابه لفظی» یاد میشود. در این میان «فواصل» نیز به عنوان عاملی زیباساز در همگونی و هماهنگی ...
أكثر
قرآن کریم مشتمل بر زیباییهای بیپایانی در حوزﮤ بیانی و ادبی است. بخشی از این زیباییها در قالب آیاتی نمود یافته است که به لحاظ موضوعی و ساختار واژگانی با هم یکسان بوده و تنها در حروف یا واژگانی اندک ناهمگون هستند که از آن به «آیات متشابه لفظی» یاد میشود. در این میان «فواصل» نیز به عنوان عاملی زیباساز در همگونی و هماهنگی واژگان نقش خود را ایفا میکنند. فواصل عبارتند از حروف همشكل در مقاطع آيات كه موجب فهم بهتر معاني ميشوند و در پایان آیات به دلیل سیطرهای که بر محتوای آیات دارند، از جایگاه ویژهای برخوردارند که در تفسیر هر آیه بسیار أثرگذار است. بر همین اساس پژوهش حاضر به روش توصیفی تحلیلی، در پی این است که حکمـت تأثیر آیات متشابه بر فواصل گوناگون را دریابد و رابطـﮥ میان آیات متشابه لفظی و فواصل آنها را کشف نماید. همچنین به دنبـال یـافتن زیبـاییهـاي معنـایی و نکات بلاغی و سیاقی، در کنار تفسیر زیباشناسانه بر پایۀ هماهنگی فواصـل است. در نتیجه سیاق و پیوند معنایی آیات همجوار در بسیاری موارد وجه اختلاف فواصل آیات متشابه است. پس از سیاق، تفنن درفصاحت و موسیقی و ریتم سورهها میتواند دلیل اختلاف فواصل هر سوره باشد که به آن آهنگ خاصی میبخشد.
سيد محمود ميرزايي الحسيني؛ شیرین پورابراهیم؛ طيبة فتحي إيرانشاهي
المستخلص
زبانشناسی شناختی بهعنوان یکی از شاخههای نوین میانرشتهای، با بررسی رابطۀ ذهن و زبان معتقد است زبان نمودی از ذهن بشری است؛ ازاینرو با تأمل عمیق در اشعار دوره جاهلی (449-622 م) در پرتو نظریات شناختی میتوان به ذهنیت شعرا برحسب محیط خود و نحوه زیست آنها پیبرد. حاتم طائی از شاعران عرب دورۀ پیش از اسلام است که با بررسی دیوان اشعار ...
أكثر
زبانشناسی شناختی بهعنوان یکی از شاخههای نوین میانرشتهای، با بررسی رابطۀ ذهن و زبان معتقد است زبان نمودی از ذهن بشری است؛ ازاینرو با تأمل عمیق در اشعار دوره جاهلی (449-622 م) در پرتو نظریات شناختی میتوان به ذهنیت شعرا برحسب محیط خود و نحوه زیست آنها پیبرد. حاتم طائی از شاعران عرب دورۀ پیش از اسلام است که با بررسی دیوان اشعار وی میتوان بهنظام فکریاش دست یافت. نظر به اینکه «جنگ» یکی از برجستهترین پدیدههای اجتماعی دورۀ جاهلی بوده، ارائة پژوهشی جدید در حوزۀ «جنگ» در شعر حاتم طائی جهت شناخت نظام فکری وی بهطور خاص و زندگی اجتماعی دورۀ جاهلی بهطور عام هدف اصلی این مقاله است. به این منظور عبارات استعاری و مجازی، از دیوان شاعر، استخراج و طبق نظریه لیکاف و جانسون 1980)) مورد تحلیل قرارگرفته است. نتایج تحقیق نشان میدهد، حاتم طائی برای مجسّمکردن "جنگ" در ذهن مخاطب در قالب استعارۀ مفهومی از امور عینی و محسوس مرتبط با زندگی دورۀ جاهلی، همچون آتش و حیوان بهره گرفته است. همچنین ذکر جنبههای ظریف و جزئیات جنگ و جنگاوری و وصف جنگجویان در مجازهای مفهومی، بهترین گواه دالّ بر پیوند تنگاتنگ میان این پدیده اجتماعی با دوران زندگی شاعر بهشمار میآید.