نوع المستند : علمی - پژوهشی
المؤلفون
1 استادیار گروه آموزش الهیات دانشگاه فرهنگیان، ایران، تهران
2 استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه گیلان، ایران، گیلان
3 کارشناسی ارشد تفسیر و علوم قرآن، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، ایران، مشهد
المستخلص
قرآن کریم مشتمل بر زیبایی‌های بی‌پایانی در حوزﮤ بیانی و ادبی است. بخشی از این زیبایی‌ها در قالب آیاتی نمود یافته است که به لحاظ موضوعی و ساختار واژگانی با هم یکسان بوده و تنها در حروف یا واژگانی اندک نا‌همگون هستند که از آن به «آیات متشابه لفظی» یاد میشود. در این میان «فواصل» نیز به عنوان عاملی زیباساز در همگونی و هماهنگی واژگان نقش خود را ایفا میکنند. فواصل عبارتند از حروف همشكل در مقاطع آيات كه موجب فهم بهتر معاني ميشوند و در پایان آیات به دلیل سیطره‌ای که بر محتوای آیات دارند، از جایگاه ویژهای برخوردارند که در تفسیر هر آیه بسیار أثرگذار است. بر همین اساس پژوهش حاضر به روش توصیفی تحلیلی، در پی این است که حکمـت تأثیر آیات متشابه بر فواصل گوناگون را دریابد و رابطـﮥ میان آیات متشابه لفظی و فواصل آن‌ها را کشف نماید. همچنین به دنبـال یـافتن زیبـاییهـاي معنـایی و نکات بلاغی و سیاقی، در کنار تفسیر زیباشناسانه بر پایۀ هماهنگی فواصـل است. در نتیجه سیاق و پیوند معنایی آیات همجوار در بسیاری موارد وجه اختلاف فواصل آیات متشابه است. پس از سیاق، تفنن درفصاحت و موسیقی و ریتم سوره‌ها می‌تواند دلیل اختلاف فواصل هر سوره باشد که به آن آهنگ خاصی می‌بخشد.
الكلمات الرئيسية
عنوان المقالة [Persian]
جماليات الاختلاف في فواصل الآيات في الآيات المتشابهة
المؤلفون [Persian]
- محمدعلی کاظمی تبار 1
- محمدرضا باغبان زاده امشه 2
- فاطمه سرچاهی 3
1 استادیار گروه آموزش الهیات دانشگاه فرهنگیان، ایران، تهران
2 استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه گیلان، ایران، گیلان
3 کارشناسی ارشد تفسیر و علوم قرآن، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، ایران، مشهد
المستخلص [Persian]
يَشتملُ القرآنُ الكريم على عجائبَ وجمالٍ ساحرٍ لاتنتهي في مجالِ التعبير والأدب. يتمّ التعبيرُ عن بعضِ هذا الجمال في شكل آياتٍ متشابهة مِن حيثُ الموضوعِ والبنية المعجميةِ ولاتختلفُ إلا قليلاً في الأحرُفِ أو الكلماتِ، والتي تسمّى "الآيات المتشابهة حرفيًا". ممّا لا شك فيه أنَّ ترتيبَ الكلماتِ في آياتِ القرآنِ الكريم، قد تمّ عَلى أساسِ نظامٍ حكيم، حيثُ يكونُ لِكُلّ كلمةٍ مكانهُا المناسبُ في العَمليّة الدلالية للكلمة، وفيما بينها، يكون للمسافاتِ دورُها، کـعامل التّجميل. الفواصلُ الزَّمنيةُ هي حروفٌ مِن نفسِ الشّكل في مَقاطع الآيات الّتی تُؤدِّي إلى فهمٍ أفضلَ للمعاني، وفي نهايةِ الآيات لها مكانةٌ خاصّةٌ بِسبب هَيمنتِها عَلى محُتوى الآيات وهو أمرٌ فعالٌ للغايةِ في تفسيرِ الآيات وعليه، يَسعى البحثُ الحالي، بِـالمنهج الوصفي التحليلي، إلى إيجاد الحكمةِ من تأثير الآيات المتشابهة على فتراتٍ متباينةٍ، واكتشاف العلاقة بينَ الآياتِ اللفظية المتشابهة ومسافاتها. أيضًا، فإنَّ السَّعيَ وراءَ الجمالِ الدّلالي والنقاط التمهيدية والخطابية والسياقيّة جنبًا إلى جنبٍ معَ التفسيرِ الجمالي، يَعتمدُ على انسجامِ المسافات. بَعدَ السياق، يمكنُ أن يكونَ التساهلُ في البلاغةِ والإيقاع والموسيقى في السُّوَر هو سببُ الاختلافِ في مسافاتِ كلِّ سورةٍ، ممّا يُعطي كلَّ سورة لحنًا خاصًا.
الكلمات الرئيسية [Persian]
- القرآن
- التشابه اللفظي
- المسافات
- السياق
)