تهران، خیابان ولی عصر(عج)، خیابان توانیر، محله نظامی گنجوی، کوچه هفت پیکر(8)، خیابان نظامی گنجوی، پلاک33، موسسه آموزش عالی بیمه اکو دانشگاه علامه طباطبایی، طبقه6، اتاق 607، انجمن ایرانی زبان وادبیات عربی، کدپستی: 1434863111

نویسندگان

چکیده

واژه کهن «آیه» وابسته به سرمایه اصیل عربی است و این واقعیت از استعمال گسترده واژه در شعر جاهلی آشکار می­شود. با این حال وقتی این واژه به قرآن وارد شد در پیوند با واژه­های قرآنی دیگر، مفهومی دینی به خود گرفت که برای مخاطبان قرآن در عصر نزول، یعنی مشرکان و اهل کتاب شبه جزیره، ناشناخته نبود و آنان مستقیما و یا به واسطه اهل کتاب، با این مفهوم که قبلا در کتاب مقدس با همزاد عبری آیه- אות ('ot)- به کار رفته بود آشنا بودند. مفهوم دینی آیه در کتاب مقدس عبری عبارت است از فعلی الهی که محتوای وحی- اعم از تعلیمات و معرفت­های دینی و پیش­گویی آینده- را تأیید و تأکید می­کند. این مفهوم لااقل بخشی از تصور قرآنی آیه را تشکیل می­دهد؛ از این رو در معناشناسی آیه در قرآن باید مورد توجه قرار بگیرد.


 

کلیدواژه‌ها

- قرآن کریم، ترجمه محمد مهدی فولادوند.
- کتاب مقدس؛ انجمن کتاب مقدس، [بی­تا]، [بی­جا].
- آذرنوش، آذرتاش؛ «آیه»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج1.
- ----------- ؛ راههای نفوذ فارسی در فرهنگ و زبان عرب جاهلی؛ تهران: توس، 1374.
- ابن اثیر، مجد الدین مبارک بن محمد؛ النهایة،؛ تحقیق طاهر احمد الزاوى و محمود محمد الطناحی‏، ج3 و 5، قم: مؤسسه اسماعیلیان، 1367.
- ابن انباری، ابوبکر محمد بن قاسم؛ الزاهر فی معانی کلمات الناس؛ بیروت: دار الکتب العلمیة، 1424ق.
- ابن درید، محمد بن حسن؛ جمهرة اللغة، ج1، بیروت: دار صادر (بی­تا).
- ابن­ عساکر، علی بن حسن؛ تاریخ مدینة دمشق؛ تحقیق علی شیری، بیروت: دار الفکر، 1415 ق.
- ابن فارس، احمد ؛ معجم مقاییس اللغة؛ بیروت: دار الجیل، 1411 ق/ 1991 م.
- ابن قتیبه، عبد الله بن مسلم؛ تفسیر غریب القرآن؛ بیروت: دار مکتبة الهلال، 1411 ق/1991 م.
- ----------------- ؛ الشعر و الشعراء؛ تحقیق احمد محمد شاکر، قاهره: دار الحدیث، 1423 ق‏.
- ابن منظور، محمد بن مکرّم؛  لسان العرب، بیروت: دار احیاء التراث العربی، مؤسسة التاریخ العربی، 1991 م.
- ابن میمون قرطبی اندلسی، موسی؛ دلالة الحائرین، تحقیق و برگردان به خط عربی حسین آتای، (بی­جا) مکتبة الثقافة الدینیة، (بی­تا).
- ابن هشام، عبد الملک؛ السیرة النبویة، ج1، تحقیق مصطفى السقا، ابراهیم الأبیارى و عبد الحفیظ شلبى، بیروت: دار المعرفة، (بى تا).
- ابوعمرو شیبانی، اسحاق بن مرار؛ کتاب الجیم، ج1، تحقیق ابراهیم الابیاری، قاهره: الهیئة العامة لشؤون المطابع الأمیریة، 1394/ 1974.
- ابو الفرج اصفهانی، علی بن حسین؛ الأغانی؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1414-1415 ق.
- ابو هلال عسکری، حسن بن عبد اللّه‏؛ الأوائل؛ تحقیق محمد السید الوکیل‏، طنطا: دار البشیر، 1408 ق‏.
- ----------------------؛ الصناعتین؛ تحقیق على محمد البجاوى و محمد أبو الفضل ابراهیم،‏ بیروت‏: مکتبة عنصریة‏، 1419 ق.‏
- توشیهیکو؛ خدا و انسان در قرآن، ترجمه احمد آرام، تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ چهارم، 1374 ش.
- بغدادی، عبد القادر؛ خزانة الأدب، ج3؛ بیروت:دار صادر، 1409ق. / 1989 م.
- بلاشر، رژی؛ در آستانه قرآن؛ ترجمه محمود رامیار، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ سوم، 1370.
- جاحظ، عمرو بن بحر؛ البرصان و العرجان، تحقیق و شرح عبد السلام محمد هارون، بیروت: دار الجیل،1410 ق.
- -------------- ؛ البیان و التبیین، ج‏3، بیروت: دار و مکتبة هلال‏، 1423 ق.‏
- ---------------؛ الحیوان؛ ج4، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1424 ق.
- جفری، آرتور؛ واژه­های دخیل در قرآن مجید؛ ترجمه فریدون بدره­ای، تهران: توس، 1385.
- الجمل، احمد محمد علی؛ «القرآن ولغة السریان»؛ مجلة کلیة اللغات والترجمة بجامعة الأزهر، عدد 42، سنة 2007م.
- حییم، سلیمان؛ فرهنگ عبری- فارسی؛ چاپ دوم، انجمن کلیمیان تهران، 1360.
- روحانی، محمدحسین؛ «نقد کتاب واژه­های دخیل در قرآن»؛ آینة پژوهش، شماره پنجم، سال چهارم، بهمن- اسفند 1372.
- زرکلی، خیر الدین؛ الاعلام ‏، ج3، بیروت: دار العلم للملایین، ط الثامنة، 1989.
- زمخشری، محمود بن عمر؛ ربیع الأبرار و نصوص الأخیار؛‏ بیروت: مؤسسة الأعلمی، 1412 ق.
- فراهیدی، خلیل بن احمد؛ ترتیب کتاب العین؛ تحقیق مهدی المخزومی و ابراهیم السامرائی، تصحیح أسعد الطیب، قم: انتشارات اسوه، 1414.
- قیروانی، ابراهیم بن علی؛ زهر الآداب و ثمر الألباب، تحقیق و شرح زکی مبارک، ‏ج1، بیروت: دار الجیل، (بی­تا).
- مشکور، محمد جواد؛ فرهنگ تطبیقی عربی با زبانهای سامی و ایرانی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران، 1357 ش.
- نولدکه، تیودور؛ تاریخ القرآن؛ ترجمه جورج تامر، کلن- بغداد: منشورات الجمل، 2008.
- یاقوت؛ معجم البلدان، ج4، بیروت: دار صادر، 1995.
 
-        Abrahamov, Binyamin; "Signs", Encyclopedia of The Quran, Leiden: Brill Publishers, 2001-2006, vol. v.
-        Bick, Ezra (Rav); "The purpose of signs and miracles according to the Ramban", (available in:) The Israel Koschitzky Virtual Beit Midrash; (homepage); <http://www.vbm-torah.org/pesach/pes67eb.htm>; (2009/04/28).
-        Costaz, Louis S. J.; Syriac-English-French-Arabic Dictionary; Beyrouth: Imprimerie Catholique.
-        E. Li, "Signs and Symbols", Encyclopaedia Judaica, Jerusalem: Keter Publishing House, 1971-72, xiv, 1523-5.
-        Fox, Bernard (Rabbi); "Torah perspectives on miracles";(available in:) Mesora; (homepage); <http://www.mesora.org/RabbiFox/miracles-fox.html>; (2009/04/28).
-        Friebel, Kelvin G.; Jeremiah's and Ezekiel's Sign-Acts: Rhetorical Nonverbal Communication; Sheffield Academic Press, 1999.
-        J.L., and L.I.R.; "Miracle"; Encyclopaedia Judaica, Jerusalem: Keter Publishing House, 1971-72,  xii, 73- 81.
-        Jeffery, Arthur; "Āya", Encyclopaedia of Islam, The Second Edition (EI2), Leiden: Brill, 1954-2005, i, 773.
-        Jennings, William; Lexicon to the Syriac New Testament (Peshitta), Oxford: The Clarendon Press,  1926.
-        Mingana, Alphonse; "Syriac Influence On The Style Of The Kur'an"; Bulletin of The John Rylands Library, London: Manchester University Press, Longsmans, Green, & Co., vol. 11, No. 1, 1927, p. 77-98.
-        Pyne Smith, R. A Compendious Syriac Dictionary,vol. i, Oxford: The Clarendon Press, 1903.  
-        Steinmueller, John E. ; "Miracle", Catholic Biblical Encyclopedia, New York, J. F. Wagner, 1956.
-        Strong, James; Hebrew Dictionary of the King James Bible, (homepage); <www.htmlbible.com/sacrednamebiblecom/kjvstrongs> (2010/04/06).