طهران، شارع وليعصر(عج)، شارع توانير، حي نظامي كنجوي، زقاق هفت بيكر(٨)، شارع نظامي كنجوي، بناء رقم ٣٣، مؤسسة بيمه اكو للتعليم العالي، جامعة علامة طباطبائي، الطابق ٦، الغرفة ٦٠٧، اللجنة الإيرانية للغة العربية وآدابها، الرمز البريدي ١٤٣٤٨٦٣١١١

المؤلفون

المستخلص

يعتبر المدح، أکثر الأنواع الأدبية الکلاسيکية رواجاً في الشعر العربي و الفارسي. و قد أجري منذ أقدم الأزمان شتي البحوث علي هذا النوع الأدبي، ولکن من حيث أنّ الشاعر المداح -عادتاً- لم يکن يحسب لنفسه التزاما قبال المجتمع و الشعب الإنساني، لا يعتبر النقاد عامة، هذه الأشعار إلا أباطيل و أکاذيب قد أنشدت إقناعاً للحاکم و جسراً لوصول الشاعر إلي آماله و رغباته المادية. يتناول هذا المقال، موضوع  المديح عامة و عند ابن‌الرومي خاصة و ينقده من حيث   علم اجتماع الأدب؛ ليبين أولا مدي أثر هذه الأشعار ودورها البارز للشعب الماضي، و من جهة أخري يوضح  مهمة القاريء المعاصر أمامها؛ و أخيرا  يستشف من خلال مدائح ابن‌الرومي، المدينة الفاضلة الموجودة في ذهن الشاعر و المجتمع المطلوب لدي الشعب الذي يعيش في ذلک المجتمع، و يستنتج أن المدائح- و إن تُعدّ نصوصا غير ملتزمة أمام الإنسان و آماله و مشاکله- ولکن يتمکن القاريء المعاصر من کشف مجتمع الشاعر و أهواء الحکام و رغبات الناس و طلباتهم من خلال هذه الأشعار. المقال الحاضر يفتح  بابا  نحو قراءات جديدة  عن هذا النوع  الأدبي الرائج في القديم و نقده من حيث علم اجتماع الأدب في الأدبين العربي و الفارسي. من النقاط التي نستشفها من خلال مديح ابن‌الرومي للمجتمع الإسلامي في القرن الثالث هي: العلاقة الثنائية بين الممدوح و الشاعر، الحاجة المستمرّة إلي بطل يصلح الأمور، الدکتاتورية الدينية في المجتمع، عدم الأمن السياسي و الاقتصادي، عدم رضا الشعب المسلم من الأوضاع السائدة، و الحسرة علي الماضي.

الكلمات الرئيسية

عنوان المقالة [Persian]

جامعه آرمانی در مدایح (با نگاهی به مدایح ابن¬رومی)

المؤلفون [Persian]

  • حسین ایمانیان
  • نصر الله شاملی
  • عبدالغنی ایروانی زاده

المستخلص [Persian]

"مدح"گسترده­ترین گونه ادبی و رایج ترین آن در شعر کلاسیک فارسی و عربی است. جستار پیش رو، به بررسی مدح به طور کلی و به ویژه در شعر ابن رومی شاعر عرب­زبانِ قرن سوم هجری از دید جامعه­شناسی می­پردازد؛ تا از یک سو کارکرد متون مدحی در گذشته، و از سوی دیگر وظیفه خواننده معاصر را در برابر آن معین کند. نیز با کشف آرمان­شهر شاعر و جامعه آرمانی مردم از میان این اشعار، به این نتیجه می­رسد که اگر چه مدایح، نوشته­هایی بدون تعهد در برابر جامعه­اند، اما شناخت جامعه همزمان با آن و حاکمان و مردمان و خواسته­هایش را به راحتی می توان در آن یافت. از جمله نکاتی که درباره جامعه قرن سوم از مدایح ابن­رومی برداشت می­شود، عبارتند از: پیوند دو سویه حاکم و شاعر، قهرمان پروری در جامعه، وجود استبداد و دیکتاتوری با تکیه بر ایدئولوژی دینی، نبود امنیت سیاسی و اقتصادی، کشاکش برای صاحب شدن قدرت، و ناخشنودی مردم از وضع موجود و حسرت بر گذشته.

الكلمات الرئيسية [Persian]

  • ابن رومی
  • مدح
  • آرمان شهر
-       ابن­خلّکان، احمد بن محمد بن ابی­بکر: وفیات الأعیان وأنباء أبناء الزمان، تحقیق احسان عباس، دار الکتب العلمیه، بیروت، لبنان، بی­تا.
-       ابن­الرومی، علی بن عباس: دیوان، شرح أحمد حسن بسبح، دارالکتب العلمیه، بیروت، لبنان، چاپ نخست، 1415ﻫ- 1994م.
-       أبوشقرا، محیی الدین یوسف: مدخل إلی سوسیولوجیا الأدب العربی، المرکز الثقافی العربی، بیروت، لبنان، چاپ نخست، 2005م.
-       اصیل، حجت الله: آرمان شهر در اندیشه ایرانی، نشر نی، تهران،1381ش.
-       الأمین، محسن: أعیان الشیعه، تحقیق حسن الأمین، دار التعارف للمطبوعات، بیروت، چاپ نخست، 1406ﻫ- 1986م.
-       انوری ابیوردی: دیوان، به اهتمام تقی مدرسی رضوی، نشر امیر کبیر، تهران، ایران، 1364ش.
-       با قادر أبوبکر أحمد: قراءات فی علم اجتماع الأدب، دار الهادی، بیروت، لبنان، چاپ نخست، 1425ﻫ -2004م.   8) بدوی احمد احمد: أسس النقد الأدبی عند العرب، نهضه مصر للطباعه و النشر،  القاهره، 2003م.
-       بیرونی،أبوریحان: آثار الباقیه، ترجمه اکبردانا سرشت، انتشارات امیرکبیر، تهران، چاپ سوم، 1363ش.
-       حسین، طه: المجموعه الکامله للمولفات، دار الکتاب اللبنانی و مکتبه المدرسه، بیروت، لبنان، 1982م.
-       زرین کوب، عبدالحسین: شعر بی دروغ شعر بی نقاب، انتشارات جاویدان، تهران، چاپ چهارم، 1363ش.
-       سجادی، سید جعفر: نقد تطبیقی ادبیات ایران و عرب، شرکت مولفان و مترجمان ایران، تهران، چاپ اول، 1361ش.
-       سلیمان، فتوح شعیب محیی الدین:خصایص الأسلوب فی شعر ابن­الرومی، دار الوفاء، المنصوره، چاپ نخست، 1424ه-2004م.
-       شاربونیه، ژرژ: مردم شناسی و هنر(گفت و شنود با کلود لوی استروس)، ترجمه حسین معصومی همدانی، نشر گفتار، تهران، چاپ نخست، 1372ش.
-       الشایب، احمد: تاریخ الشعر السیاسی إلی منتصف القرن الثانی، دار القلم، بیروت، لبنان، چاپ پنجم، بی تا.
-       شفیعی کدکنی، محمدرضا: زمینه اجتماعی شعر فارسی، نشر اختران و زمانه، تهران، چاپ نخست، 1386ش.
-       .........................................: مفلس کیمیافروش نقد و تحلیل شعر انوری، انتشارات سخن، تهران، چاپ دوم، 1374ش.
-       ضیف، شوقی: العصر العباسی الثانی، دار المعارف، مصر، چاپ دوم، بی تا.
-       .....................: فصول فی الشعر و نقده، دار المعارف، مصر، چاپ دوم بی تا.
-       طبانه، بدوی: التیارات المعاصره فی النقد الأدبی، دار الثقافه، بیروت، لبنان، 1405ﻫ- 1985م.
-       عفیفی، محمد الصادق: بشاربن برد دراسه و شعر، دار الرائد العربی، چاپ نخست، 1403ﻫ - 1983م.
-       العقاد، عباس محمود: ابن الرومی حیاته من شعره، دار الکتاب العربی، بیروت، لبنان، چاپ هفتم، 1968م.
-       متز، آدام: الحضاره الإسلامیه فی القرن الرابع الهجری أو عصر النهضه فی الإسلام، تعریب محمد عبدالهادی أبوریده، دارالکتاب العربی، بیروت، لبنان، چاپ پنجم، بی تا.
-       محمد، حسین محمد: الهجاء و الهجاؤون فی صدر الإسلام، دار النهضه العربیه، بیروت، لبنان، چاپ دوم، بی تا.
-       نادری، نادر: برآمدن عباسیان، ایدئولوژی مذهبی و اقتدار سیاسی، ترجمه عبدالحسین آذرنگ، نگار نادری، انتشارات سخن، تهران، چاپ نخست، 1384ش.
-       ناصر، خسرو: دیوان، تصحیح سید نصرالله تقوی، موسسه مطبوعاتی امیرکبیر، تهران، چاپ نخست، 1335ش.
-       وزین پور، نادر: مدح داغ ننگ بر سیمای ادب فارسی، انتشارات معین، تهران چاپ نخست، 1340 ش.
-       هدّاره، محمد مصطفی: اتجاهات الشعر العربی فی القرن الثانی الهجری، دار المعارف، مصر، چاپ دوم، بی تا.