تهران، خیابان ولی عصر(عج)، خیابان توانیر، محله نظامی گنجوی، کوچه هفت پیکر(8)، خیابان نظامی گنجوی، پلاک33، موسسه آموزش عالی بیمه اکو دانشگاه علامه طباطبایی، طبقه6، اتاق 607، انجمن ایرانی زبان وادبیات عربی، کدپستی: 1434863111

نویسندگان

چکیده

"مدح"گسترده­ترین گونه ادبی و رایج ترین آن در شعر کلاسیک فارسی و عربی است. جستار پیش رو، به بررسی مدح به طور کلی و به ویژه در شعر ابن رومی شاعر عرب­زبانِ قرن سوم هجری از دید جامعه­شناسی می­پردازد؛ تا از یک سو کارکرد متون مدحی در گذشته، و از سوی دیگر وظیفه خواننده معاصر را در برابر آن معین کند. نیز با کشف آرمان­شهر شاعر و جامعه آرمانی مردم از میان این اشعار، به این نتیجه می­رسد که اگر چه مدایح، نوشته­هایی بدون تعهد در برابر جامعه­اند، اما شناخت جامعه همزمان با آن و حاکمان و مردمان و خواسته­هایش را به راحتی می توان در آن یافت. از جمله نکاتی که درباره جامعه قرن سوم از مدایح ابن­رومی برداشت می­شود، عبارتند از: پیوند دو سویه حاکم و شاعر، قهرمان پروری در جامعه، وجود استبداد و دیکتاتوری با تکیه بر ایدئولوژی دینی، نبود امنیت سیاسی و اقتصادی، کشاکش برای صاحب شدن قدرت، و ناخشنودی مردم از وضع موجود و حسرت بر گذشته.

کلیدواژه‌ها

-       ابن­خلّکان، احمد بن محمد بن ابی­بکر: وفیات الأعیان وأنباء أبناء الزمان، تحقیق احسان عباس، دار الکتب العلمیه، بیروت، لبنان، بی­تا.
-       ابن­الرومی، علی بن عباس: دیوان، شرح أحمد حسن بسبح، دارالکتب العلمیه، بیروت، لبنان، چاپ نخست، 1415ﻫ- 1994م.
-       أبوشقرا، محیی الدین یوسف: مدخل إلی سوسیولوجیا الأدب العربی، المرکز الثقافی العربی، بیروت، لبنان، چاپ نخست، 2005م.
-       اصیل، حجت الله: آرمان شهر در اندیشه ایرانی، نشر نی، تهران،1381ش.
-       الأمین، محسن: أعیان الشیعه، تحقیق حسن الأمین، دار التعارف للمطبوعات، بیروت، چاپ نخست، 1406ﻫ- 1986م.
-       انوری ابیوردی: دیوان، به اهتمام تقی مدرسی رضوی، نشر امیر کبیر، تهران، ایران، 1364ش.
-       با قادر أبوبکر أحمد: قراءات فی علم اجتماع الأدب، دار الهادی، بیروت، لبنان، چاپ نخست، 1425ﻫ -2004م.   8) بدوی احمد احمد: أسس النقد الأدبی عند العرب، نهضه مصر للطباعه و النشر،  القاهره، 2003م.
-       بیرونی،أبوریحان: آثار الباقیه، ترجمه اکبردانا سرشت، انتشارات امیرکبیر، تهران، چاپ سوم، 1363ش.
-       حسین، طه: المجموعه الکامله للمولفات، دار الکتاب اللبنانی و مکتبه المدرسه، بیروت، لبنان، 1982م.
-       زرین کوب، عبدالحسین: شعر بی دروغ شعر بی نقاب، انتشارات جاویدان، تهران، چاپ چهارم، 1363ش.
-       سجادی، سید جعفر: نقد تطبیقی ادبیات ایران و عرب، شرکت مولفان و مترجمان ایران، تهران، چاپ اول، 1361ش.
-       سلیمان، فتوح شعیب محیی الدین:خصایص الأسلوب فی شعر ابن­الرومی، دار الوفاء، المنصوره، چاپ نخست، 1424ه-2004م.
-       شاربونیه، ژرژ: مردم شناسی و هنر(گفت و شنود با کلود لوی استروس)، ترجمه حسین معصومی همدانی، نشر گفتار، تهران، چاپ نخست، 1372ش.
-       الشایب، احمد: تاریخ الشعر السیاسی إلی منتصف القرن الثانی، دار القلم، بیروت، لبنان، چاپ پنجم، بی تا.
-       شفیعی کدکنی، محمدرضا: زمینه اجتماعی شعر فارسی، نشر اختران و زمانه، تهران، چاپ نخست، 1386ش.
-       .........................................: مفلس کیمیافروش نقد و تحلیل شعر انوری، انتشارات سخن، تهران، چاپ دوم، 1374ش.
-       ضیف، شوقی: العصر العباسی الثانی، دار المعارف، مصر، چاپ دوم، بی تا.
-       .....................: فصول فی الشعر و نقده، دار المعارف، مصر، چاپ دوم بی تا.
-       طبانه، بدوی: التیارات المعاصره فی النقد الأدبی، دار الثقافه، بیروت، لبنان، 1405ﻫ- 1985م.
-       عفیفی، محمد الصادق: بشاربن برد دراسه و شعر، دار الرائد العربی، چاپ نخست، 1403ﻫ - 1983م.
-       العقاد، عباس محمود: ابن الرومی حیاته من شعره، دار الکتاب العربی، بیروت، لبنان، چاپ هفتم، 1968م.
-       متز، آدام: الحضاره الإسلامیه فی القرن الرابع الهجری أو عصر النهضه فی الإسلام، تعریب محمد عبدالهادی أبوریده، دارالکتاب العربی، بیروت، لبنان، چاپ پنجم، بی تا.
-       محمد، حسین محمد: الهجاء و الهجاؤون فی صدر الإسلام، دار النهضه العربیه، بیروت، لبنان، چاپ دوم، بی تا.
-       نادری، نادر: برآمدن عباسیان، ایدئولوژی مذهبی و اقتدار سیاسی، ترجمه عبدالحسین آذرنگ، نگار نادری، انتشارات سخن، تهران، چاپ نخست، 1384ش.
-       ناصر، خسرو: دیوان، تصحیح سید نصرالله تقوی، موسسه مطبوعاتی امیرکبیر، تهران، چاپ نخست، 1335ش.
-       وزین پور، نادر: مدح داغ ننگ بر سیمای ادب فارسی، انتشارات معین، تهران چاپ نخست، 1340 ش.
-       هدّاره، محمد مصطفی: اتجاهات الشعر العربی فی القرن الثانی الهجری، دار المعارف، مصر، چاپ دوم، بی تا.