طهران، شارع وليعصر(عج)، شارع توانير، حي نظامي كنجوي، زقاق هفت بيكر(٨)، شارع نظامي كنجوي، بناء رقم ٣٣، مؤسسة بيمه اكو للتعليم العالي، جامعة علامة طباطبائي، الطابق ٦، الغرفة ٦٠٧، اللجنة الإيرانية للغة العربية وآدابها، الرمز البريدي ١٤٣٤٨٦٣١١١

نوع المستند : علمی - پژوهشی

المؤلفون

1 استاد گروه زبان و ادبيات عربي دانشگاه بوعلي‌سينا

2 دکتري زبان و ادبيات عربي دانشگاه بوعلي‌سينا

المستخلص

نظرية استعارة مفهومي ابزار مناسبي براي بررسي و تحليل متون ديني و ازجمله قرآن کريم است و به‌وسيلة آن مي‌توان روش مفهوم‌سازي بسياري از مفاهيم قرآني را شناسايي نمود. هدف پژوهش حاضر شناخت شيوة قرآن در عيني‌سازي زمان به عنوان مفهومي انتزاعي است. در زبان‌شناسي شناختي در راستاي درک زمان، دو مدل شناختي شخص‌محور و زمان‌محور مطرح مي‌شود. پژوهش حاضر که به روش تحليلي ـ توصيفي انجام شده‌است، به دنبال پاسخ اين سؤال است که قرآن از چه روشي براي تجسم و ترسيم زمان به عنوان مفهومي مجرد و انتزاعي بهره برده‌است. نتايج پژوهش حاکي از آن است که استعارة هستي‌شناختي شيء‌انگاري، استعارة جهتي، استعارة تصويري حرکتي و موقعيت عقب و جلو، زيرساخت‌هاي دو مدل شناختي زمان در متن قرآن هستند. علاوه بر اين دو مدل در متن قرآن براي عيني‌سازي زمان از استعارة هستي‌شناختي ظرف‌انگاري، شيءانگاري و استعارة تصويري حجمي خارج از ساختار دو مدل شناختي نيز استفاده شده‌است.

الكلمات الرئيسية

الموضوعات الرئيسية

عنوان المقالة [Persian]

دراسة النماذج المعرفیة للزمن فی النص القرآنی استناداً إلی نظریة الاستعارة المفهومیة

المؤلفون [Persian]

  • مرتضی قائمی 1
  • اختر ذوالفقاری 2

1 استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه بوعلی‌سینا

2 دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه بوعلی‌سینا

المستخلص [Persian]

نظریة الاستعارة المفهومیة هی أداة مناسبة لدراسة وتحلیل النصوص الدینیة، بما فی ذلک القرآن الکریم. من خلال هذه النظریة، یمکن تحدید طریقة وضع المفاهیم للعدید من المفاهیم القرآنیة. الغرض من هذه الدراسة هو التعرف على الطریقة القرآنیة فی تجسیم الوقت کمفهوم تجریدی. فی اللسانیات المعرفیة، من أجل فهم الوقت، یتم تقدیم نموذجین إدراکیین أحدهما یعتمد على الشخص ویستند الآخر على الوقت. أجریت الدراسة الحالیة باستخدام المنهج الوصفی-التحلیلی وتسعى إلى الإجابة عن هذا السؤال: ما هو المنهج القرآنی فی ترسیم وتجسیم الوقت کمفهوم تجریدی؟ تشیر نتائج هذه الدراسة إلى أنّ الإستعارة الوجودیة المادیة والاستعارة الاتجاهیة الاستعارة التصویریة الحرکیة وموقع الأمام والخلف تشکل البنى التحتیة للنموذجین المعرفییْن للوقت فی نص القرآن. بالإضافة إلى هذین النموذجین لتجسیم الوقت فی النص القرآنی، استخدمت الإستعارة الوجودیة الظرفیة والمادیة والإستعارة التصویریة الحجمیة خارج بنیة النموذجین المعرفیین أیضاً.

الكلمات الرئيسية [Persian]

  • القرآن الکریم
  • الاستعارة المعرفیة
  • النموذج المتمحور علی الشخص
  • النموذج المتمحور علی الزمن
کتابنامه
1) کتاب‌ها
عربی
آلوسى، محمود بن عبدالله (1415)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون.
حویزى، عبدعلى بن جمعه (1415)، تفسیر نور الثقلین، القاهره: اسماعیلیان.
الزجاجی، ابواقاسم (1984)، حروف المعانی، تحقیق علی توفیق الحمد، الأردن: مؤسسة الرسالة.
زمخشرى، محمود بن عمر (1407)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فى وجوه التأویل، بیروت: دار الکتاب العربی.
السیوطی، جلال الدین عبدالرحمن (1951)، الإتقان فی علوم القرآن، القاهرة: نشر مصطفی البابی الحلبی.
طبرسى، فضل بن حسن (1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، طهران: ناصر خسرو.
 
فارسی
تیلر، جان رابرت (1383)، بسط مقوله مجاز و استعاره، مترجم: مریم صابری‌پور نوری‌فام، مجموعه مقالات استعاره مبنای تفکر و ابزار زیبایی‌آفرینی با همکاری گروه مترجمان، به کوشش فرهاد ساسانی (صص35-67)، تهران: سوره مهر.
صفوی، کورش (1382)، فرهنگ توصیفی معنی‌شناسی، تهران: فرهنگ معاصر.
طباطبایى، محمدحسین (1374)، تفسیر المیزان، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم: اسلامى.
طبرسى، فضل بن حسن (بی‌تا)، ترجمه تفسیر مجمع البیان، تهران: فراهانى.
فتوحی، محمود (1392)، سبک‌شناسی: نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها، تهران: سخن.
قرائتى، محسن (1388)، تفسیر نور، تهران: مرکز فرهنگى درس‌هایى از قرآن.
کوچش، زلتن (1393)، مقدمه‌ای کاربردی بر استعاره، مترجم شیرین پورابراهیم، تهران: سمت.
............................ (1394)، استعاره در فرهنگ؛ جهانی‌ها و تنوع، مترجم نیکتا انتظام، تهران: سیاهرود.
لیکاف، جورج و جانسون، مارک (1394)، استعاره‌هایی که با آن زندگی می‌کنیم، مترجم: پورابراهیم، شیرین، تهران: علم.
مکارم شیرازى، ناصر (1371)، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
مقالات
بهنام، مینا (1389)، «استعاره مفهومی نور در دیوان شمس»، مجله نقد ادبی، تهران: دانشگاه تربیت مدرس، سال سوم، شماره 10، صص 91-114.
عیسی‌زادگان، علی، (1392)، «رابطه ادراک زمان و استعاره»، نشریه بازتاب دانش، تهران: دوره هشتم، شماره‌های 27 و 28، شماره صص 6-13.