طهران، شارع وليعصر(عج)، شارع توانير، حي نظامي كنجوي، زقاق هفت بيكر(٨)، شارع نظامي كنجوي، بناء رقم ٣٣، مؤسسة بيمه اكو للتعليم العالي، جامعة علامة طباطبائي، الطابق ٦، الغرفة ٦٠٧، اللجنة الإيرانية للغة العربية وآدابها، الرمز البريدي ١٤٣٤٨٦٣١١١

نوع المستند : علمی - پژوهشی

المؤلفون

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم انسانی، ایران، تهران.

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم انسانی، ایران، تهران.

3 استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم انسانی، ایران، تهران.

المستخلص

باب قطع و وصل که در ارتباط با تبعیت یا عدم تبعیت تابع از متبوع از نظر اعراب صحبت می­کند، از جمله مقوله­هایی است که "سیبویه" در کتابش با استشهاد به شواهد قرآنی به آن پرداخته است. این تحقیق با هدف بررسی میزان تاثیرپذیری "فخرالدین رازی" از تعلیل­­های این دانشمند بزرگ نحوی، در ارتباط با این مبحث انجام شده است. این پژوهش، ابتدا به روش توصیفی _ تحلیلی، به بررسی آراهای نحوی "سیبویه" بر روی شواهد قرآنی می­پردازد، سپس به صورت تطبیقی اشاره به میزان تاثیرگذاری تحلیل­های او بر روی دلایل نحوی "فخر رازی" داردیافته‌های پژوهش نشان می‌دهد "رازی" از دیدگاه­های نحوی "سیبویه" در اکثر موارد به صورت غیر مستقیم و بدون استناد به او الهام گرفته است و در برخی از بررسی­های خود، دیدگاهی مخالف با این عالم نحوی دارد. بررسی تحلیل­های "سیبویه" نشان می­دهد که بافت یا روابط متنی در تحلیل­ او تاثیر داشته است و هم چنین در برخی از دیدگاه­های نحوی "رازی" تاثیر باورهای کلامی او دیده می­شود.

الكلمات الرئيسية

عنوان المقالة [Persian]

شرح وتحليل القاعدة النحوية للقطع و الوصل في الكتاب لسیبويه وتفسیر مفاتیح الغیب لـ فخرالدین الرازي

المؤلفون [Persian]

  • زهرا احمدلو 1
  • ابوالفضل رضایی 2
  • محمد ابراهیم خلیفه شوشتری 3

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم انسانی، ایران، تهران.

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم انسانی، ایران، تهران.

3 استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم انسانی، ایران، تهران.

المستخلص [Persian]

موضوع القطع والوصل النحوي یتعلق بمشارکة أو عدم مشارکة التابع من المتبوع من ناحیة الأعراب وقد تناول سیبویه بهذه المباحث في کتابه، استشهاداً بأدلة القرآنیة وقد تم إجراء هذا البحث بهدف مدی تأثیر "فخر الدين الرازي" من تحلیلات هذا العالم النحوي العظيم فيما يتعلق بهذا الموضوع. يتناول هذا البحث، أولاً، عبر المنهج الوصفي التحليلي، الآراء النحوية لـ"سيبويه" بناءً على الأدلة القرآنية. ثم، بطريقة مقارنة، يشير إلى تأثير تحليله على التعلیلات النحوية لـ "فخر الرازي". ومن نتائج هذا البحث أن "الرازي" كان مستوحیاً الآراء النحوية لـ"سيبويه" في معظم الحالات بشكل غير مباشر ودون الاستشهاد به. وفي بعض دراساته، لم يقبل وجهة نظر سيبويه ولديه تحليل مخالف لتحليل سيبويه. يُظهر البحث في تحليلات سيبويه، أن السياق أو العلاقات النصية لها تأثير على تحليله. أيضًا، قد أثرت معتقدات الرازي اللاهوتية على بعض آرائه النحوية. 

الكلمات الرئيسية [Persian]

  • سیبویه
  • فخرالدین الرازي
  • تفسیر مفاتیح الغیب
  • الأدلة القرآنیة
  • القطع و الوصل
قرآن##
ابن السراج، أبوبکر، (1973م)، الأصول في النحو، تحقیق: عبد الحسین الفتلي، بیروت: مؤسسة الرسالة. ##
 ابن منظور، محمد بن مکرم بن علي، أبوالفضل، جمال الدین، (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دار صادر. ##
ابن هشام، جمال الدین یوسف، (لا تا)، مغني الأعاریب، تحقیق: محمد محیي الدین عبد الحمید، القاهرة: مطبعة المدني. ##
الأسترآبادي، رضي الدین، (لا تا)، الشرح علی الکافیة، به کوشش: یوسف حسن عمر، طهران: مؤسسة الصادق. ##
حسن، عباس، (2018م)، النحو الوافي، ط 3، مصر، دار المعارف. ##
الخطیب، محمد عبدالفتاح، (2006م)، ضوابط الفکر النحوي، القاهرة: دار البصائر. ##
الرازي، فخرالدین محمد بن عمر (1981م)، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت: دار المکتبة العلمیة. ##
سامرائي، فاضل صالح، (1428ق). معاني النحو، بیروت: مؤسسة التاریخ العربي. ##
السکاکي، أبو یعقوب بن أبي بکر، (1937م)، مفتاح العلوم، مطبعة مصطفي البابي الحلبي بمصر. ##
سیبویه، أبي بشر عمرو بن عثمان بن قنبر، (1988م)، الکتاب، تحقیق وشرح: عبدالسلام محمد هارون، ط3، القاهرة: مکتبة الخانجي##
 الطبري، أبوجعفر محمد بن جریر، (2000م)، جامع البیان عن تاویل القرآن، تحقیق: محمود شاکر الحرستاني، بیروت: دار إحیاء التراث العربي. ##
طریحي، فخرالدین بن محمد، (1362ش)، مجمع البحرین، تحقیق: احمد الحسیني، طهران: مکتبة المرتضویة. ##
العکبري، أبوالبقاء عبدالله بن الحسین بن عبدالله، (1998م)، التبیان في إعراب القرآن، الریاض: بیت الأفکار الدولیة. ##
النحاس، أبوجعفر أحمد بن محمدبن إسماعیل، (1988م)، إعراب القرآن، تحقیق: زهیر غازي زاهد، بیروت: عالم الکتب، مکتبة النهضة العربیة. ##