مجله علمي انجمن ايراني زبان و ادبيات عربي (فصلنامه)

نمایشنامه ‌اسلامی، نمایشنامه‌ای است که ساختار آن در چارچوب ویژه نمایشنامه ارائه می‌گردد؛ تفاوت آن با دیگر نمایشنامه‌ها، در دیدگاه اسلامی آن است. نمایشنامه الحر الریاحی اثر عبدالرزاق عبدالواحد، ذیل نمایشنامه‌ اسلامی قرار می‌گیرد که با محوریت حوادث کربلاء با تمرکز بر شخصیت حر ریاحی نوشته -شده است. عبدالرزاق، از رهگذر شخصیت حر ... بیشتر نمایشنامه ‌اسلامی، نمایشنامه‌ای است که ساختار آن در چارچوب ویژه نمایشنامه ارائه می‌گردد؛ تفاوت آن با دیگر نمایشنامه‌ها، در دیدگاه اسلامی آن است. نمایشنامه الحر الریاحی اثر عبدالرزاق عبدالواحد، ذیل نمایشنامه‌ اسلامی قرار می‌گیرد که با محوریت حوادث کربلاء با تمرکز بر شخصیت حر ریاحی نوشته -شده است. عبدالرزاق، از رهگذر شخصیت حر و با بازخوانی واقعه کربلاء، آن را به اوضاع زمانه عراق پیوند ‌زده ‌است. بررسی ساختار این نمایشنامه و میزان انطباق آن با واقعیت عاشورا در ترسیم سیر حوادث واقعه و کشف سبک نویسنده موجب ‌شد تا این اثر با روش تحلیلی توصیفی و کتابخانه‌ای و برمبنای ساختار گوستاو فریتاگ، نظریه‌پرداز آلمانی تحلیل‌ گردد؛ اصول پنج‌گانه فریتاگ برآمده از نظریات ارسطو بوده و شامل مقدمه، عمل‌فزاینده، اوج، عمل فروکاهنده و نتیجه می‌شوند. واکاوی نمایشنامه نشان‌ می‌دهد نویسنده از اصول متعارف و کلاسیک نمایشنامه‌نویسی خارج شده و به تئاتر پسامدرن و سنت‌شکن برتولت برشت روی آورده است؛ زیرا عبدالرزاق عبدالواحد، ابعاد حادثه کربلاء را فراتر از این می‌داند که بتوان با روایتی کلاسیک و متعارف بیانش کرد. بنابراین در نمایشنامه خود، پایبند به اصول متعارف نمایشنامه‌نویسی نبوده و با اثرش، پیشنهادی در حوزۀ نمایشنامه‌نویسی عاشورایی ارائه داده ‌است.

ادبی

الخطاب الثقافی العربی عن إیران؛ وفقًا لأعمال ثلاثة مسرحیین عرب

فاطمه پرچکانی

دوره 14، شماره 49 ، اسفند 1397، ، صفحه 179-198

چکیده

یُعتبر الأدب فنًّا یتمتّع بدرجة قبول عالیة بسبب وجوهه الجمالیة، وله قدرة فی إیجاد مساحات الالتقاء بین الأطراف المختلفة. ومن بین الفنون والأنواع الأدبیة، تُعتبر المسرحیة فی شکلها الحدیث هی النوع الأجد الذی یحتوی على إمکانیة کبیرة فی تقدیم "خطاب" کاتب ما أو شعب ما عن شعب آخر. إنّ المشاهد والصور والشخصیات وبیان الحالات والحوارات والمضامین ... بیشتر یُعتبر الأدب فنًّا یتمتّع بدرجة قبول عالیة بسبب وجوهه الجمالیة، وله قدرة فی إیجاد مساحات الالتقاء بین الأطراف المختلفة. ومن بین الفنون والأنواع الأدبیة، تُعتبر المسرحیة فی شکلها الحدیث هی النوع الأجد الذی یحتوی على إمکانیة کبیرة فی تقدیم "خطاب" کاتب ما أو شعب ما عن شعب آخر. إنّ المشاهد والصور والشخصیات وبیان الحالات والحوارات والمضامین الموجودة فی المسرحیة تتمکّن بشکل کبیر من جذب اهتمام المخاطب؛ خاصّة لأنّها تُعرض أمام المشاهد بشکل مباشر. یرمی هذا البحث إلى دراسة نماذج من المسرحیات العربیة التی تتطرّق إلى موضوع إیران والفُرس من قریب أو بعید. والهدف منه الحصول على الآراء والأفکار العربیة و "الخطاب العربی" حول إیران. هذا الأمر تمّ فی إطار الدراسات الثقافیة والنقد الثقافی، وستساعد نتائج البحث فی التأسیس والتخطیط للبرامج المستقبلیة فیما یتعلّق بإنشاء العلاقة بین الشعبین العربی والفارسی أو تعزیزها. تشیر دراسة المسرحیات المختارة إلى حقیقة، وهی أنّه بالرغم من وجود العلاقات التاریخیة الإیجابیة بین الشعبین، إلاّ أنّنا نواجه نوعًا من الصراع الخطابی فی المسرحیات المعاصرة بالنسبة إلى إیران. تحظى المسرحیة بأهمّیة کبیرة فی تعزیز الخطاب العربی والفارسی، ویبدو أنّ الطرفین بحاجة إلى إعادة النظر فی النظرة النمطیة التاریخیة عن الطرف الآخر، ویمکن استخدام الفنّ خاصّة المسرح کأرضیة لتصحیح الأفکار المسبقة السلبیة، وبالمقابل، للحصول على الحوارات الإیجابیة بینهما.

نقش داستان و نمایشنامه در رهایی از زبان کنترل‌شده برای گویش‌وَران به زبان فارسی

دوره 11، شماره 34 ، خرداد 1394، ، صفحه 39-58

چکیده

آموزش زبان دوم شرایطی دارد که اگر آموزگار و آموزنده آن را رعایت نکنند از رسیدن به هدف بازمی‌مانند و سبب بیزاری نوآموز از زبان دوم می‌شود. امروزه، دست‌کم در دانشگاه‌های ایران، شاهد نوعی بی‌رغبتی نسبت به زبان عربی هستیم که یکی از دلایل آن، تأکیدِ بیش‌از‌اندازه به متون دشوار کهن، واژگان، و تعبیرهایی بی‌روح است. بر این اساس، آموزندة ... بیشتر آموزش زبان دوم شرایطی دارد که اگر آموزگار و آموزنده آن را رعایت نکنند از رسیدن به هدف بازمی‌مانند و سبب بیزاری نوآموز از زبان دوم می‌شود. امروزه، دست‌کم در دانشگاه‌های ایران، شاهد نوعی بی‌رغبتی نسبت به زبان عربی هستیم که یکی از دلایل آن، تأکیدِ بیش‌از‌اندازه به متون دشوار کهن، واژگان، و تعبیرهایی بی‌روح است. بر این اساس، آموزندة عربی، کمتر از تعابیر و واژگانِ روزمرة رایج در میان تودة مردم عرب‌زبان بهره می‌برد و درنتیجه قادر به ایجاد جوّ عاطفی و پیوند دوستانه با مخاطب عرب‌زبان خود نیست؛ به دیگر سخن، این آموزنده بر شیوه‌ای از گفتار تکیه می‌کند که ترجیح می‌دهیم آن را «زبان کنترل‌شده» بنامیم. وی با این شیوة گفتار تنها می‌تواند مقصودش را به مخاطب برساند اما از به‌کارگیری اصطلاح‌ها و تعابیر مردمی زیبا و اسلوب‌های کلامی متنوع میان مردم عرب در عرصة اجتماعی، تقریباً ناتوان است.به گمان ما، خواندن متون معاصر عربی به‌ویژه نمایشنامه‌ها و داستان‌هایی که بر عنصر گفت‌وگو (حوار) تکیه دارند، می‌تواند برای آموزندة ایرانی چه در گفتار و چه در نوشتار سودمندتر باشد. این متون دربردارندة حجم قابل توجهی از تعابیر و واژگان غیررسمی و روزمره‌ای است که برای تعارف‌ها و روابط دوستانه و خودمانی در این زبان مناسب است؛ این، افزون بر نقش تربیتی مهم این متون است.در جستار پیشِ رو، از نقش داستان و نمایشنامه، و اصطلاح‌ها و ترکیب‌های روزمرة موجود در آنها برای دانشجویان ایرانی سخن گفته‌ایم. روان‌تر شدن زبان گویندة غیر عرب‌زبان، دوری از شکسته‌گویی و رهایی از زبان کنترل‌شده، مهم‌ترین نقشی است که داستان و نمایشنامه برای وی بازی می‌کند.

واکاوی شخصیت مجنون در نمایشنامه‌ی «مجنون لیلی» اثر احمد شوقی

حمیدرضا پیرمرادیان؛ محمود آبدانان مهدیزاده؛ غلامرضا کریمی‌فرد؛ نصرالله امامی

دوره 9، شماره 29 ، اسفند 1392، ، صفحه 47-67

چکیده

چکیده: امیرالشعرا احمد شوقی، با بهرهگرفتن از تاریخ کهن عربی درخصوص داستان «لیلی و مجنون»، نمایشنامه‌ای به نام «مجنونُ لَیْلَی» در پنج پرده سروده است. تمام تلاش نگارنده بر آن بوده است که با کاوش‌های میدانی و کتابخانه‌ای، به این پرسش پاسخ دهد که شوقی در پردازش شخصیت «مجنون» در نمایشنامهی خویش از چه منابع ... بیشتر چکیده: امیرالشعرا احمد شوقی، با بهرهگرفتن از تاریخ کهن عربی درخصوص داستان «لیلی و مجنون»، نمایشنامه‌ای به نام «مجنونُ لَیْلَی» در پنج پرده سروده است. تمام تلاش نگارنده بر آن بوده است که با کاوش‌های میدانی و کتابخانه‌ای، به این پرسش پاسخ دهد که شوقی در پردازش شخصیت «مجنون» در نمایشنامهی خویش از چه منابع و عواملی بهره برده و شخصیتی که از «مجنون» می‌پردازد، چه ابعاد و وجوه شخصیتی دارد؟ حاصل اینکه شخصیت پرداختهی شوقی از «مجنون» برای مخاطب، شخصیتی نوعی است که امکان وجود آن در عالم واقع، تقریباً مُحال است. «مجنون» شخصیتی بدون تحرک و ایستا دارد که از ابتدا تا انتهای داستان، هیچ تغییر محسوسی در اعمال و رفتارش مشاهده نمی‌شود و مخاطب دائماً او را در حال بی‌هوشی نظاره‌گر است. «مجنون» گاه، دچار جنون شده و گاه چنان به مانند عقلا سخن می‌راند که هیچ شکی در خرد و فرزانگی او نیست. شخصیتی که شوقی از «مجنون» پردازش کرده است، گاه، تحت تأثیر میراث کهن ادبیات عربی «پاک و عفیف» است و گاه، تحت تأثیر روایت‌های عامیانهی داستان و دیگر ادبیات‌ها، بهویژه ادبیات فارسی و ترکی، «صوفی» است و گاه، تحت تأثیر ادبیات مغربزمین، بهویژه ادبیات فرانسوی، آمیزه‌ای از «رئالیسم»، «کلاسیسم» و «رمانتیسم» است و در تمامی این وجوه سه‌گانه که برشمردیم نیز کمژرفا و ناتمام است؛ ولی از منظر غنایی باید گفت که شخصیت غنایی مجنون در اوج بوده و بهخوبی احساسات و عواطف مخاطبان خویش را برمی‌انگیزد.

مجله علمي انجمن ايراني زبان و ادبيات عربي (فصلنامه)

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 19 (1402)

دوره 18 (1401)

دوره 17 (1400)

دوره 16 (1399)

دوره 15 (1398)

دوره 14 (1397)

دوره 13 (1396)

دوره 12 (1395)

دوره 11 (1394)

دوره 10 (1393)

دوره 9 (1392)

دوره 8 (1390-1391)

دوره 7 (1390)

دوره 6 (1389)

دوره 5 (1388)

دوره 4 (1387)

دوره 3 (1386)

دوره 2 (1385)

دوره 1 (1384)

کلیدواژه‌ها = نمایشنامه

ساختارشناسی نمایشنامه عاشورایی بر مبنای نظریۀ فریتاگ (مورد پژوهی نمایشنامه منظوم الحر الریاحی)

چکیده

الخطاب الثقافی العربی عن إیران؛ وفقًا لأعمال ثلاثة مسرحیین عرب

چکیده

نقش داستان و نمایشنامه در رهایی از زبان کنترل‌شده برای گویش‌وَران به زبان فارسی

چکیده

واکاوی شخصیت مجنون در نمایشنامه‌ی «مجنون لیلی» اثر احمد شوقی

چکیده