ادبی
رضا ناظمیان؛ علی مظفری
دوره 14، شماره 46 ، خرداد 1397، ، صفحه 39-58
چکیده
اگر یک متن را بسان تکههای یک پازل به حساب بیاوریم، میتوان گفت مسئلة اساسی در این پازل، ارتباط و همخوانی بین قطعات است. ساختارگرایان معتقدند یک متن، دارای بافت است. سازگاری میان اجزای این بافت، مسئلهای است که لازم است بدان پرداخته شود. آنان در واقع میخواهند رابطة یک جزء با جزئی دیگر را کشف کنند. ما در این مقاله به تحلیل و تطبیق ...
بیشتر
اگر یک متن را بسان تکههای یک پازل به حساب بیاوریم، میتوان گفت مسئلة اساسی در این پازل، ارتباط و همخوانی بین قطعات است. ساختارگرایان معتقدند یک متن، دارای بافت است. سازگاری میان اجزای این بافت، مسئلهای است که لازم است بدان پرداخته شود. آنان در واقع میخواهند رابطة یک جزء با جزئی دیگر را کشف کنند. ما در این مقاله به تحلیل و تطبیق اصول ساختارگرایی بر دو رمان «قصة حبّ مجوسیة» اثر عبد الرحمان منیف و «چشمهایش» اثر بزرگ علوی خواهیم پرداخت؛ روش ما در این پژوهش، روش تحلیلی ـ تطبیقی (مکتب تطبیقی امریکایی) و استفاده از منابع کتابخانهای خواهد بود. سرانجام به این نتیجه خواهیم رسید که زن اثیری در هر دو رمان، نقش برجستهای دارد و نیز «چشم» نقش بسزایی در رمانها ایفا میکند. همچنین بهکارگیری فنون رماننویسی در دو رمان بسیار بارز است و در میان این فنون، سازگاری و همخوانی نیز وجود دارد؛ تا جایی که میتوان گفت ساختار هر دو رمان، ساختاری مستحکم و هماهنگ است.
ادبی
حسین ابویسانی؛ حسین جوکار
دوره 14، شماره 46 ، خرداد 1397، ، صفحه 59-80
چکیده
نمایشنامة «پیگمالیون» اثر «جرج برنارد شاو» از نمایشنامههایی است که به خاطر دوریِ مضمون آن از مشکلات سیاسی و اجتماعی و همچنین تمرکز آن بر بُعد انسانی، توجه بسیاری از ناقدان و پژوهشگران را به خود جلب کردهاست. برنارد شاو در این نمایشنامه مشکل اختلاف طبقاتی جامعه را طرح نموده، و در خلال آن مشکل هنرمند در تمایز میان هنر و ...
بیشتر
نمایشنامة «پیگمالیون» اثر «جرج برنارد شاو» از نمایشنامههایی است که به خاطر دوریِ مضمون آن از مشکلات سیاسی و اجتماعی و همچنین تمرکز آن بر بُعد انسانی، توجه بسیاری از ناقدان و پژوهشگران را به خود جلب کردهاست. برنارد شاو در این نمایشنامه مشکل اختلاف طبقاتی جامعه را طرح نموده، و در خلال آن مشکل هنرمند در تمایز میان هنر و زندگی را نیز به نمایش گذاشتهاست. همچنین از طرف دیگر «توفیق الحکیم»، نمایشنامهای با همین عنوان، با تأثیرپذیری از نمایشنامة شاو نوشته که موضوع اصلی آن توجه به مشکل هنرمند یعنی تمایز میان هنر و زندگی است. این مقاله با روش توصیفی ـ تطبیقی به بررسی تطبیقی این دو نمایشنامه پرداخته و تأثیر تئاتر غربی را بر تئاتر عربی نشان میدهد. این مقایسه نیز براساس یکی از ویژگیهای مکتب سمبولیسم یعنی چالش میان هنر و زندگی انجام شدهاست؛ نتیجههای بهدستآمده از پژوهش نشان میدهد که هیگینز و پیگمالیون از شخصیتهای اصلی و هنرمند دو نمایشنامه، موفقیت در هنر را بر زندگی و سرنوشت دو زن داستان یعنی الیزا و گالاتیا ترجیح میدهند.
ادبی
محمود حیدری
دوره 13، شماره 45 ، اسفند 1396، ، صفحه 79-98
چکیده
فرهنگپذیری بارزترین ابزار گفتوگوی بین فرهنگها و به معنای سازوکارهای تبادل فکری در بین فرهنگهای مختلف است و نیز یکی از زمینههای پژوهش در ادبیات تطبیقی به شمار میرود. از نشانههای این تداخل فرهنگی بین فرهنگ فارسی و عربی در دورة نخست شعر عباسی، حضور جلوههایی از فرهنگ ایرانی در شعر ابونواس است. یکی از نمودهای بارز این امر، ...
بیشتر
فرهنگپذیری بارزترین ابزار گفتوگوی بین فرهنگها و به معنای سازوکارهای تبادل فکری در بین فرهنگهای مختلف است و نیز یکی از زمینههای پژوهش در ادبیات تطبیقی به شمار میرود. از نشانههای این تداخل فرهنگی بین فرهنگ فارسی و عربی در دورة نخست شعر عباسی، حضور جلوههایی از فرهنگ ایرانی در شعر ابونواس است. یکی از نمودهای بارز این امر، نگاه مقدس به آتش و نور با توجه به تعالیم دین زرتشتی است. این پژوهش به شیوة تطبیقی به بررسی این پدیده در شعر این شاعر ایرانیالأصل میپردازد. نتایج این پژوهش نشان میدهد که فراوانی معانی و تصویرهای شعری برگرفته از آتش و نور، به فرهنگ ایرانی شاعر برمیگرد که به گزینش چنین تصاویر درخشانی در شعر او منجر شدهاست. گویی شاعر با این تصاویر نورانی میخواهد با تمدن اسلامی آن دوره که رنگوبوی ایرانی به خود گرفته، همراه شود و ارتباط خود را با فرهنگ پدری و سرزمین مادری خود مستحکم نماید. نکتة قابل توجه در این تصاویر این است که شاعر بهصراحت اشارهای به مقدس بودن آتش و برتری آن نکرده و دلیل آن ترس از تهمت زندقه است. اما با دقت بیشتر میتوان دریافت که وی چگونه بین این نوع تصاویر شعری و آیات قرآنیای که بیانکنندة تصاویری نورانی هستند، ارتباط برقرار کرده و به تقدس آتش و نور اقرار نمودهاست.
مجید محمدی؛ امیرعباس عزیزیفر
دوره 11، شماره 35 ، شهریور 1394، ، صفحه 123-150
چکیده
إن شخصیة الإمام علی (ع) الفذة لفتت انتباه النقاد و الأدباء و مؤرخی تاریخ الآداب فنحاول فی هذا البحث دراسة فضایل الإمام فی شعر الشاعرین ناصرخسرو القبادیانی و کمیت بن زید الأسدی لنبین کیف ظهرت فضایله (ع) عندهما و نسلط الضوء علی وجوه التباین و التشابه فی شعرهما و إضافة إلی ذلک تطرق البحث إلی دراسة تواتر مناقب الإمام لدی الشاعرین فتوصل ...
بیشتر
إن شخصیة الإمام علی (ع) الفذة لفتت انتباه النقاد و الأدباء و مؤرخی تاریخ الآداب فنحاول فی هذا البحث دراسة فضایل الإمام فی شعر الشاعرین ناصرخسرو القبادیانی و کمیت بن زید الأسدی لنبین کیف ظهرت فضایله (ع) عندهما و نسلط الضوء علی وجوه التباین و التشابه فی شعرهما و إضافة إلی ذلک تطرق البحث إلی دراسة تواتر مناقب الإمام لدی الشاعرین فتوصل البحث إلی أنهما یشترکان فی ذکر بعض الفضایل کالشجاعة و البطولة و الخلافة و التمسک بالآیات القرآنیة فی شأن الإمام و الأحداث التاریخیة کواقعة غدیر خم، هذا الإشتراک ینبئ عن تفکر الشاعرین فی القرآن الکریم و الحدیث الشریف. تکررت الفضایل فی شعر کمیت أقل مقارنة بناصر خسرو و ذلک لتقابل الشیعة و الناصبیة فی بیئة الشاعر الإیرانی بینما ذکر بعض الفضایل کالصدق و الخطابة أکثر فی شعر کمیت لاهتمام بیئة الشاعر بها. حاولت هذه المقالة معالجة الموضوع دون النظر إلی التأثر التاریخی وفق المنهج الأمریکی فی الأدب المقارن.
ادبی
دوره 11، شماره 34 ، خرداد 1394، ، صفحه 19-38
چکیده
برخی رمانهای عربی به دلیل مضامین بلند، ویژگیهای رفیع هنری و شگردهای نویسندگی، جهانشمول و نامزد دریافت جایزه نوبل شدهاند؛ مثل رمان تأملبرانگیز و زیبای رامه و التنین اثر ادوار الخراط که شهرتی جهانی دارد و به زبانهایی چون انگلیسی نیز ترجمه شدهاست. روش این مقاله توصیفی ـ تحلیلی است و در آن بر اساس مؤلفههای جهانی شدن ادبیات ...
بیشتر
برخی رمانهای عربی به دلیل مضامین بلند، ویژگیهای رفیع هنری و شگردهای نویسندگی، جهانشمول و نامزد دریافت جایزه نوبل شدهاند؛ مثل رمان تأملبرانگیز و زیبای رامه و التنین اثر ادوار الخراط که شهرتی جهانی دارد و به زبانهایی چون انگلیسی نیز ترجمه شدهاست. روش این مقاله توصیفی ـ تحلیلی است و در آن بر اساس مؤلفههای جهانی شدن ادبیات از دیدگاه حسام الخطیب، به بررسی رمان رامه و التنین(رامه و اژدها) اثر ادوار الخراط پرداختهایم. گفتنی است که بین ادبیات تطبیقی و جهانشمولی پیوند بسیار نزدیکی وجود دارد. چراکه ادبیات تطبیقی به مطالعه ادبیات در آن سوی مرزهای زبانی، فرهنگی و بینرشتهای میپردازد؛ آثاری که توانستهاند از مرزهای محدود ملی فراتر رفته و جهانی و جاودانه شوند. نتیجه حاصل از این پژوهش آن است که رمان مزبور، از نظر فرم، محتوا و شگردهای نوین داستاننویسی، معیارهای جهانشمولی را دارد. این رمان همچنین اساسیترین مسائل انسانی از قبیل عشق، مرگ، زندگی، و... را مطرح کردهاست. علاوه بر آن، رابطه رمان با کهنالگوها و اساطیر شرقی به این رمان اهمیت جهانی دادهاست.
طیبة سیفی؛ نرجس أنصاری
دوره 10، شماره 31 ، شهریور 1393، ، صفحه 1-18
چکیده
در کنار مردان حماسهساز، هماره زنان نیز در تحقق انقلابهای تاریخساز، نقش بزرگی ایفا کردهاند. حماسهی شگرف عاشورا را میتوان بهترین نمونهی این مشارکت دانست. همگان یقین دارند که پایداری وجهاد ستودنی زینب کبری(س) نهضت امام حسین(ع) را جاودانه کرد. شخصیت انقلابی و بینظیر حضرت زینب(س) بر تارک تاریخ درخشیده ونگاه نافذ ...
بیشتر
در کنار مردان حماسهساز، هماره زنان نیز در تحقق انقلابهای تاریخساز، نقش بزرگی ایفا کردهاند. حماسهی شگرف عاشورا را میتوان بهترین نمونهی این مشارکت دانست. همگان یقین دارند که پایداری وجهاد ستودنی زینب کبری(س) نهضت امام حسین(ع) را جاودانه کرد. شخصیت انقلابی و بینظیر حضرت زینب(س) بر تارک تاریخ درخشیده ونگاه نافذ اهل قلم وهنرمندان وبهویژه شاعران را به خود جلب کرده است. در مقالهی حاضر، تلاش شده با نگاهی دقیق، اشعار برجستهی شاعران معاصر عربی وفارسی در مورد حضرت، بررسی شود تا ضمن روشنشدن نحوهی ظهور وتجلی شخصیت ایشان در شعر دو زبان، تفاوتهای ادیبان دو فرهنگ وملت در ترسیم این شخصیت نمایانده شود. افزون برآن، موضوع اسارت نیز به سبب پیوند نزدیک با زنان عاشوراییدر اشعار دوزبان، تحلیل شده است. برخی ازدستاوردهای مقاله نشان میدهد در ترسیم شخصیت حضرت زینب(س) در شعر عاشورایی فارسی، شجاعت ودلاوری، سخنوری وبلاغت، بیش از دیگر صفات، تجلّی یافته درحالیکه بیشترین صفت در شعر عربی، مظلومیت است. همچنین در شعر فارسی به شخصیت ایشان بسیار دقیقتر وجزئیتر پرداخته شده است
سید فضل الله میرقادری؛ حسین کیانی
دوره 7، شماره 18 ، اردیبهشت 1390
چکیده
نودگرگونیهای نیمة دوم قرن بیستم در آلمان، در عرصهی ادبیاتتطبیقی، آن را از پرداختن کامل به رابطة متن و مؤلف، بازداشت و به آن، رویکردی «خوانندهمحور» داد. پیروان این نظریه، خواهان مشارکت فعّال بین متنی که آفرینندهمتن، پدید آورده و برداشت خواننده، به عنوان پذیرنده و مصرف کنند شدند، زیرا برداشت خواننده، به آن اعتبار ...
بیشتر
نودگرگونیهای نیمة دوم قرن بیستم در آلمان، در عرصهی ادبیاتتطبیقی، آن را از پرداختن کامل به رابطة متن و مؤلف، بازداشت و به آن، رویکردی «خوانندهمحور» داد. پیروان این نظریه، خواهان مشارکت فعّال بین متنی که آفرینندهمتن، پدید آورده و برداشت خواننده، به عنوان پذیرنده و مصرف کنند شدند، زیرا برداشت خواننده، به آن اعتبار تازهای بخشیدهاست. این برداشت را «دریافت» نام نهادهاند.
نظریهی «دریافت» که پژواکی از دگرگونیهای اجتماعی و اندیشگانی و ادبی در آلمان غربی خلال دهة شصت قرن بیستم بود، به دریافت خواننده از متن اهمیت می دهد صاحبان این نظریه مفاهیمی را مطرح کردند که ویژه آنان بودمانند: افق انتظار، نومیدی افق، تغییر افق، مسافت جمالی، تعامل بین متن و خواننده و خواننده ضمنی. این گفتار سپس ضمن بررسی رابطه بین نظریهی دریافت و ادبیات تطبیقی، نمونههایی را به عنوان زمینههای پژوهش براساس آن، ارائه دادهاست.
خلیل بروینی
دوره 6، شماره 14 ، خرداد 1389، ، صفحه 55-80
چکیده
اصطلاح ادبیاتتطبیقی را، به عنوان دانشی روشمند، نخستین بار آبل ویلمن در فرانسه مطرح کرد و از آن زمان تاکنون با فرازونشیبها و رویکردهای گوناگون وبا قلمرو پژوهشی گسترده و با ماهیت میان رشتهای، به راه خود ادامه داده است. اگر ادبیات تطبیقی را بررسی علمی روابط و مناسبات میان ادبیات ملل مختلف بر اساس تاثیرگذاری و تاثیر پذیری ...
بیشتر
اصطلاح ادبیاتتطبیقی را، به عنوان دانشی روشمند، نخستین بار آبل ویلمن در فرانسه مطرح کرد و از آن زمان تاکنون با فرازونشیبها و رویکردهای گوناگون وبا قلمرو پژوهشی گسترده و با ماهیت میان رشتهای، به راه خود ادامه داده است. اگر ادبیات تطبیقی را بررسی علمی روابط و مناسبات میان ادبیات ملل مختلف بر اساس تاثیرگذاری و تاثیر پذیری یا بر اساس تشابه میان آنها تعریف کنیم ویا آن را بررسی رابطه ادبیات با سایر هنرهای زیبا، حتی با سایرعرصههای علوم انسانی مانند فلسفه، تاریخ، جامعه شناسی و ادیان بشناسیم، نظریه ادبیات تطبیقی اسلامی- که ملهم از اندیشه وحدت گرایانه علامه اقبال لاهوری است که ادبیات راعامل وحدت بخش میان ملتهای اسلامی میداند- میتواند به عنوان رهیافتی نوین در عرصه ادبیات و نقد مطرح شود و ملل اسلامی را از طریق بررسی مناسبات آثار ادبی آنها، به یکدیگر نزدیکتر کند. این نظریه را دکتر طه ندا و دکتر حسین مجیب المصری با انجام پژوهشهای تطبیقی میان آثار ادبی ملل اسلامی، مطرح کردهاند، اما متاسفانه هم در بخش نظری و هم در بخش عملی راهشان ادامه پیدا نکرد. این پژوهش در پی طرح مجدد این اندیشه مهم و شناساندن زوایای گفته وناگفته و نوشته و نانوشته آن است.
ناصر محسنی نیا
دوره 6، شماره 14 ، خرداد 1389، ، صفحه 81-102
چکیده
بررسی مختصر تعاریف ارائه شده از ادبیات تطبیقی، تأمل در پیشینة ادبیات تطبیقی در ایران و کشورهای عربی؛ وضعیت و جایگاه ادبیات تطبیقی در ایران معاصر و کشورهای عربی، بحثی پیرامون پیشگامان ادبیات تطبیقی در جهان معاصر، اهمیت رشتة ادبیات تطبیقی و جایگاه آن در دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی ایران، ضرورت ایجاد کرسیهای ادبیات تطبیقی در ایران، ...
بیشتر
بررسی مختصر تعاریف ارائه شده از ادبیات تطبیقی، تأمل در پیشینة ادبیات تطبیقی در ایران و کشورهای عربی؛ وضعیت و جایگاه ادبیات تطبیقی در ایران معاصر و کشورهای عربی، بحثی پیرامون پیشگامان ادبیات تطبیقی در جهان معاصر، اهمیت رشتة ادبیات تطبیقی و جایگاه آن در دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی ایران، ضرورت ایجاد کرسیهای ادبیات تطبیقی در ایران، توجه به ادبیات تطبیقی ایران و عرب، نحوة ایجاد رشتة کارشناسی ارشد ادبیات تطبیقی با گرایش فارسی و عربی در دانشگاه شهید باهنر کرمان، جمع بندی و نتیجه گیری از یافتههای این تحقیق، از جمله مواردی است که در این مقاله دربارة آنها بحث و بررسی صورت می گیرد.
هادی نظری منظم
دوره 3، شماره 7 ، مرداد 1386، ، صفحه 177-186
چکیده
ادبیات تطبیقی از دیدگاه پیشگامان فرانسوی این علم، به بررسی وتحقیق در باب روابط تاریخی ادبیات ملی با ادبیات دیگر ملتها می پردازد. مفهوم مهم و اساسی تأثیرگذاری و اثرپذیری از آغاز بر پژوهشهای تطبیقی غالب بود، تا آنکه در نیمةدوم قرن بیستم، مکتب آمریکایی به ثمر نشست. این مکتب نقدی، وجود پیوندهای تاریخی را در ادبیات تطبیقی ضروری نمی ...
بیشتر
ادبیات تطبیقی از دیدگاه پیشگامان فرانسوی این علم، به بررسی وتحقیق در باب روابط تاریخی ادبیات ملی با ادبیات دیگر ملتها می پردازد. مفهوم مهم و اساسی تأثیرگذاری و اثرپذیری از آغاز بر پژوهشهای تطبیقی غالب بود، تا آنکه در نیمةدوم قرن بیستم، مکتب آمریکایی به ثمر نشست. این مکتب نقدی، وجود پیوندهای تاریخی را در ادبیات تطبیقی ضروری نمی شمارد؛ همچنین به مقایسة ادبیات با معارف بشری و شاخه های مختلف علوم انسانی نیز اهتمام دارد.
در سال 1973 طه ندا نویسنده مصری، کتاب الأدب المقارن» (= ادبیات تطبیقی) خود را در بیروت (دارالنهضة العربیة) منتشر کرد. پایبندی به مفهوم کلاسیک ادبیات تطبیقی و علاقه مندی شدید وی به پژوهشهای تطبیقی اسلامی دراین اثر آشکار است. او کتاب خود را در دو بخش نظری وتطبیقی تألیف نمود. اینک به اختصار فراوان از پیدایش این پژوهش ادبی در اروپا و آمریکا و مکاتب مشهور آن سخن گفته و سپس به بررسی و نقد کتاب «الأدب المقارن» اثر طه ندا می پردازیم.