الهه تمیمی؛ علی دودمان کوشکی؛ علی سلیمی؛ حمیدرضا شعیری
چکیده
محمود درویش یکی از شاعران معاصر ادب عربی است که سروده‌هایش، آینه‌ای برای انعکاس آمال و آلام سرزمین فلسطین است. «زن» و «زمین» از پر بسامدترین مفاهیمی هستند که در سروده‌های وی نقش‌آفرینی کرده‌اند. این دو مفهوم، در بسیاری از اشعار درویش به هم پیوند خورده و ترکیبی دوگانه تشکیل داده‌اند. این جستار به شیوه‌ای توصیفی – ...
بیشتر
محمود درویش یکی از شاعران معاصر ادب عربی است که سروده‌هایش، آینه‌ای برای انعکاس آمال و آلام سرزمین فلسطین است. «زن» و «زمین» از پر بسامدترین مفاهیمی هستند که در سروده‌های وی نقش‌آفرینی کرده‌اند. این دو مفهوم، در بسیاری از اشعار درویش به هم پیوند خورده و ترکیبی دوگانه تشکیل داده‌اند. این جستار به شیوه‌ای توصیفی – تحلیلی، کوشش نموده‌است تا دوگانه «زن/میهن» را بر اساس نظام عاطفی گفتمان، در اشعار وی مورد بررسی قرار دهد. نظام عاطفی گفتمان، یکی از گونه‌های گفتمانی در نشانه – معناشناسی است که رابطه میان مجموعه نشانه‌های صورت (دال‌ها) و محتوا (مدلول‌ها) را مورد توجّه قرار می‌دهد؛ زیرا در بستر همین روابط دالی و مدلولی است که حضور ادراکی شوش‌گران اتّفاق افتاده و آفرینش معنا ممکن می‌گردد. پژوهش حاضر بر آن است که به این پرسش پاسخ دهد که: در سروده‌هایی از محمود درویش که «زن/وطن» محور اصلی مضمون است، چگونه خلق و طغیان معنا را میتوان بر اساس نظام عاطفی گفتمان تبیین نمود؟چگونه میتوان آفرینش معنا رابر اساس نظام عاطفی گفتمان تشریح کرد؟نتایج نهایی این گفتار بیانگر آن است که نظام عاطفی گفتمان در این اشعار، مبتنی بر ساز و کاری ادراکی، جسمانه‌ای و تنشی است که عمدتاً شاعر، دو مفهوم «زن» و «میهن» را به عنوان دست‌افزاری هنری برای انتقال معانی رنج و اندوه مردم فلسطین به کار گرفته‌است تا به واسطة آنها، بتواند احساس مخاطب را نیز برای درک این معانی تراژیک با خود همراه نماید و از طریق استعلای مفهوم زن به مفهوم وطن، به دنبال نفی این دوگانگی است.
کریم کشاورزی؛ محمد علی سلمانی مروست؛ سید فضل الله میر قادری؛ لیلا رئیسی
دوره 15، شماره 53 ، اسفند 1398، ، صفحه 81-102
چکیده
قهوه به عنوان یک نوشیدنی اجتماعی از دورة عثمانی تاکنون از نظر دلالت‌های معنایی دستخوش تغییراتی شده و این دگرگونی‌ها در چهارچوب آداب و رسوم فرهنگی و کاربرد ادبی روی داده است. این واژه در شعر محمود درویش جایگاه ویژه‌ای دارد و در سیاق شعر در کنار کلماتی از قبیل صبح، غروب، جغرافیا و دست، معنای جدیدی به خود گرفته‌است. شاعر با به‌کارگرفتن ...
بیشتر
قهوه به عنوان یک نوشیدنی اجتماعی از دورة عثمانی تاکنون از نظر دلالت‌های معنایی دستخوش تغییراتی شده و این دگرگونی‌ها در چهارچوب آداب و رسوم فرهنگی و کاربرد ادبی روی داده است. این واژه در شعر محمود درویش جایگاه ویژه‌ای دارد و در سیاق شعر در کنار کلماتی از قبیل صبح، غروب، جغرافیا و دست، معنای جدیدی به خود گرفته‌است. شاعر با به‌کارگرفتن «قهوه عربی» به بیان تجارب واقعی و یا احساسات و احوال درونی خویش و نیز بازنمایی خاطرات گذشته می‌پردازد و مفاهیم وطن، سرزمین و فرهنگ عربی را به تصویر می‌کشد. او همچنین هویت فلسطینی را برای خواننده ترسیم می‌کند که درگیر مبارزه با آوارگی و تبعید و استعمار است. پژوهش حاضر بر اساس روش توصیفی ـ تحلیلی می‌کوشد تا با بهره‌گیری از برخی اشعار محمود درویش، جنبه‌های معناشناسی قهوه و واژه‌های مربوط به آن را بازگو کند. این واژه‌ها همزیستی شاعر با این میراث توده‌پسند را به تصویر می‌کشند. نتایج نشان داده قهوه همچون پل ارتباطی میان شاعر و ملت است و مفاهیم مربوط به آن، تعلق شاعر به گذشته و حال و آینده را ترسیم می‌کند و هویت عربی و مبارزه او با استعمار را نشان می‌دهد. درویش بر آن است تا زمان حاضر را با پیوند دادن به ریشه‌های تاریخی بازسازی کند. او به‌واسطة قهوه، در سیاق شعری خود به مواردی ازجمله ملی‌گرایی، تنش‌های درونی و عشق اشاره دارد و معتقد است که امروزه قهوه‌خانه یکی از ابزارهای نقد اجتماعی است که مردم را به پاسداری از میراث و هویت قومی خویش فرامی‌خواند.
ادبی
کبری روشنفکر؛ خلیل پروینی؛ حامد پورحشمتی درگاه
دوره 13، شماره 43 ، شهریور 1396، ، صفحه 65-86
چکیده
موتیف از عناصر مهم تصویرشناسی عصر جدید است که از طریق آن میتوان به نمادها و تصاویر شعری بدیع شاعر دست یافت. در این مقاله به بررسی موتیف در شعر محمود درویش پرداخته می‌شود و با اشاره به مفاهیم و تصاویر نهفته در اشعار وی و با تکیه بر روش توصیفی و تحلیلی می‌کوشیم رمزگان‌های موجود در اشعار درویش را که اهمیت والایی در تحلیل قصائد وی داشته ...
بیشتر
موتیف از عناصر مهم تصویرشناسی عصر جدید است که از طریق آن میتوان به نمادها و تصاویر شعری بدیع شاعر دست یافت. در این مقاله به بررسی موتیف در شعر محمود درویش پرداخته می‌شود و با اشاره به مفاهیم و تصاویر نهفته در اشعار وی و با تکیه بر روش توصیفی و تحلیلی می‌کوشیم رمزگان‌های موجود در اشعار درویش را که اهمیت والایی در تحلیل قصائد وی داشته یا کلیدی برای درک اندیشههای نهان اوست، در اختیار مخاطب قرار دهیم. ازاینرو پس از بررسی موتیف درختان در شعر محمود درویش و تکیه بر سه درخت نخل، زیتون و پرتقال که هر کدام نقش تکرارشوندهای در دیوانهای وی داشتهاند، به تصاویر، رمزگانها و مضامینی دست یافتیم که هر کدام از آنها از دیگری متمایز است؛ نمونة آن درخت نخل است که در دواوین شاعر حائز رتبة نخست میان این سه درخت بوده و دربردارندة رمزگانهایی همچون صلح، خرمی، پایداری و نشانه‌های مثبت و منفی در خود است؛ سپس پس از آن نوبت درخت زیتون است که علاوه بر دلالت آن بر هستی و تاریخ بشریت، حامل نمادها و تصویرهایی از جمله جلال، اصالت و ایستادگی است و سرانجام درخت پرتقال که گاهی تصاویری تشخیصی و انسانگرایانه و گاهی دلالتهایی از انقلاب و پناهندگی و وطن الشاعر در گنجینه واژگانی خود ذخیره دارد.
ادبی
حسین عابدی؛ تورج زینی وند؛ علی سلیمی؛ فاطمه کلاهچیان
دوره 11، شماره 37 ، اسفند 1394، ، صفحه 89-113
چکیده
أصبح طفل الحرب و الإجراءات و الأنماط المختلفة لهذه الظاهرة عند شعراء المقاومة کسِمات و موادّ ذات معنی تجعل معرفة جزءٍ من قضیّة المقاومة و البناءات و علاقاتها الدّاخلیة و الخارجیّة. بعض الأدوار و المؤشّرات الّتی تصوّر العلاقة الوثیقة بین براءة الطّفولة و عالم کامل من العنف والخشونة، یسرد من خلال شعر محمود درویش و ترفق مجموعة واسعة ...
بیشتر
أصبح طفل الحرب و الإجراءات و الأنماط المختلفة لهذه الظاهرة عند شعراء المقاومة کسِمات و موادّ ذات معنی تجعل معرفة جزءٍ من قضیّة المقاومة و البناءات و علاقاتها الدّاخلیة و الخارجیّة. بعض الأدوار و المؤشّرات الّتی تصوّر العلاقة الوثیقة بین براءة الطّفولة و عالم کامل من العنف والخشونة، یسرد من خلال شعر محمود درویش و ترفق مجموعة واسعة من المعانی المحتملة لهذا المفهوم البشری الصّافی. تتطرّق هذه المقالة معتمداً على المنهجینِ: السِّیمیائیّ و الوصفیّ التّحلیلیّ، إلی شعر محمود درویش و موضوع «طفل الحرب». و اما تحلیل هذا الموضوع فجاء من وجهة نظر السیمیائیة و أخذت الدّراسة بعین الاعتبار تقییم الطّبقات الفکریّة و الدّلالیّة و سمات مثل عنوان القصائد، و الزّمان و المکان و الشّخصیّات و السّرد و التّناصّ و المؤلّف و الرموز و غیرها من التّقنیات الّتی تجلب القاریء لاکتشاف المعانی الخفیّة. تشیر النّتائج الهامّة للبحث إلی أنّ شعر درویش یمیل إلى التصابی أکثر من أن یکون طفولیا؛ أی إن اللغة فیه للکبار و لکنه یخضع موضوعیاًّ للأطفال فحسب. شعره سیمیائیّة الحیاة وصدى لها، الحیاة العامّة و الخاصّة لشاعرٍ تتقلب من وجهة نظر الطُّفولة بین سمات متمیّزة و سمات غیر سارّة و مزعجة. فی شعره بالإضافة إلى العناصر داخل النّصّ، یعتمد کثیراً علی المؤثّرات و عناصر خارجة عن النّصّ و السّیرة الذّاتیّة للشّاعر. و الزّمان و المکان و الشّخصیّات أکثر العلامات شیوعاً فی شعره و کلّ هذه السِّمات و العلامات یمکن أنْ تقدّم مجموعة متنوّعة من التّفاسیر لشعر درویش.
ادبی
فاطمه بخیت؛ سعید بزرگ بیگدلی؛ ناصر نیکو بخت؛ کبری روشنفکر
دوره 10، شماره 33 ، اسفند 1393، ، صفحه 1-16
چکیده
نشانه‌شناسی، رویکرد نقدی نوینی است که با خوانش و نقد متون ادبی برخی عناصر آن را مانند عنوان، با شیوه‌های جدید ارزیابی می‌کند. عنوان، اشاره نخستینی است که خواننده، کلید معنا را فشرده‌وار در یک یا چند واژه می‌یابد و امکان ورود به اعماق متن را، به‌منظور گشودن رمزگان‌های آن، پیدا می‌کند؛ به‌طوری‌که از طریق متن به مفهوم عنوان پی ...
بیشتر
نشانه‌شناسی، رویکرد نقدی نوینی است که با خوانش و نقد متون ادبی برخی عناصر آن را مانند عنوان، با شیوه‌های جدید ارزیابی می‌کند. عنوان، اشاره نخستینی است که خواننده، کلید معنا را فشرده‌وار در یک یا چند واژه می‌یابد و امکان ورود به اعماق متن را، به‌منظور گشودن رمزگان‌های آن، پیدا می‌کند؛ به‌طوری‌که از طریق متن به مفهوم عنوان پی میبرد. براین اساس، این مقاله، نشانهشناختی دو عنوان شعری «رساله من المنفى» اثر محمود درویش و «نامه» اثر احمد شاملو، و همچنین تطبیق واژۀ «نامه» در عنوان این دو تحلیل و بررسی می‌کند؛ رویکرد این جستار، توصیفی ـ تحلیلی و بر مبنای مکتب امریکایی ادبیات تطبیقی است. نتایج بیانگر آن است که واژه «نامه» پیامی را به خواننده منتقل می‌کند که حاکی از بیان اوضاع اجتماعی است که این دو شاعر در آن زندگی میکنند. محمود درویش شرایط میلیونها انسان را نشان می‌دهد که در اثر زیادهخواهی عدهای از سرزمین خود آواره گشتهاند و قربانی ستم، تجاوز و وحشیگری آنان شدهاند و برای رسیدن به حقوق ازدسترفته خود و زندگی عادلانه مبارزه میکنند و شاملو نیز ستمی بر مردمان سرزمینش را روایت می‌کند که آنان را از حقوق انسانیشان محروم و رام حاکمیتی جبار کردهاست.
شیروان رمضان
دوره 10، شماره 32 ، آذر 1393، ، صفحه 45-63
چکیده
عنوان متن، آغاز و پایان آن، برای کشف رمز و راز زیبایی متن، راهبردی ومهم است. در این میان آغاز متن مهم‌ترین نقش را به عهده دارد، زیرا آغاز متن نشانه‌ای زبانی است که معانی متن از دل آن زاده می‌شود و بعد از عنوان، نخستین نقطه برخورد بین متن و خوانندۀ است که خواننده را به ادامه خواندن متن وادار می‌گند یا از ادامه آن،بازمی‌دارد. این ...
بیشتر
عنوان متن، آغاز و پایان آن، برای کشف رمز و راز زیبایی متن، راهبردی ومهم است. در این میان آغاز متن مهم‌ترین نقش را به عهده دارد، زیرا آغاز متن نشانه‌ای زبانی است که معانی متن از دل آن زاده می‌شود و بعد از عنوان، نخستین نقطه برخورد بین متن و خوانندۀ است که خواننده را به ادامه خواندن متن وادار می‌گند یا از ادامه آن،بازمی‌دارد. این نوشته به دنبال کشف توانایی‌های آغاز متن در ایجاد متن ادبی است؛ آیا این آغاز، چنین توانایی را دارد یا تنها نشانه‌ای زبانی در میان دیگر نشانه‌های متن است؟ اگر از توانایی ایجاد متن ادبی برخوردار باشد، چگونه می‌تواند معانی متن ادبی را شکل دهد؟ فرض آن است که آغاز متن از چنین توانی برخوردار است و دیگر نشانه‌های متن چه ساختاری و چه دلالتی از آن نشأت می‌گیرند. روش این نوشته در طرح پرسش اصلی و پاسخ آن بر اساس روش نشانه‌شناسی است که به پیوند بین نشانه‌های یک متن را به عنوان یک شبکۀ متکامل، تحلیل می‌کند. این نوشته با تعریف، انواع و کارکردها آغاز متن در شعر «غبار القوافل» محمود درویش، به شیوه توصیفی – تحلیلی وبا تجزیه و تحلیل آن معلوم روشن می نماید که آغاز این قصیده، به گونه چند وجهی، متن شعر را از دیدگاه ساختاری و دلالتی آفریده است؛ از لحاظ ساختاری واژگان آغازین متن گاه عیناً و گاه مترادفاتش در لابه‌لای شعر به کار رفته و از لحاظ معنایی نیز هسته همه‌ی درونمایههای شعر را در آن نهاده است. ارتباط بین آغاز شعر و درونمایههای آن، گوناگون؛ عام و خاص، کدگذاری، جا‌به‌جایی و دیگر ارتباط‌های آشکاری است که متن را به آغاز آن پیوند می‌دهد.
محمد خاقانی اصفهانی؛ مریم اکبری موسی آبادی
دوره 6، شماره 17 ، دی 1389
چکیده
شعر لاعب النرد (نردباز) محمود درویش، شاعر مقاومت فلسطین، در آخرین دیوانش با عنوان «لاأرید لهذه القصیدة أن تنتهی» به چاپ رسیده است. در بررسی سبک شناختی این شعر در سه سطح زبانی، فکری و ادبی میتوان به اجزای متشکله ساختار متن دست یافت. سبک شاعر که در مراحل اولیه تجربه شعریاش سهل وروان بوده، با گذشت زمان به سبب کاربرد نماد واسطوره ...
بیشتر
شعر لاعب النرد (نردباز) محمود درویش، شاعر مقاومت فلسطین، در آخرین دیوانش با عنوان «لاأرید لهذه القصیدة أن تنتهی» به چاپ رسیده است. در بررسی سبک شناختی این شعر در سه سطح زبانی، فکری و ادبی میتوان به اجزای متشکله ساختار متن دست یافت. سبک شاعر که در مراحل اولیه تجربه شعریاش سهل وروان بوده، با گذشت زمان به سبب کاربرد نماد واسطوره پیچیده تر شده است. در شعر نردباز می توان تلفیقی از دو مرحله سبکی شاعر را مشاهده کرد. این شعر در عین صراحت وسادگی، در هاله ای از ابهام ـ به ویژه در سطح فکری آن ـ فرو رفته است. از مهم ترین شاخصه های سبک شناختی آن، نماد پردازی وبینامتنی با اساطیرومتون دینی میباشد.
