نوع المستند : علمی - پژوهشی
المؤلفون
1 استاديار گروه زبان و ادبيات عربي دانشگاه يزد
2 کارشناس ارشد زبان و ادبيات عربي دانشگاه يزد
المستخلص
اشتغال يکي از ابواب نحو و يکي از اسلوب‌هاي بياني است که حدود 43 بار در قرآن به کار رفته‌است و تنها 7 مورد آنها مورد اتفاق دانشمندان است و بيشتر وجوه و گونه‌هايي که براي اشتغال ذکر شده و احکام آنها، در قرآن مصداقي ندارد. اين مقاله مي‌کوشد ضمن استخراج ساختارهاي اشتغال در قرآن و طرح آراي دانشمندان اسلامي در اين خصوص، اين آرا و کارکرد اين ساختارها را بررسي و با مقايسه آنها به نتايجي تازه دست يابد. نتايج به‌دست‌آمده نشان مي‌دهد اين ساختار در قرآن کاربرد محدودي داشته و عموميت ندارد و بيشتر براي امور مقدسي چون قرآن، بهشت و... ، امور مذمومي همچون دوزخ، اقوام مغضوب خداوند و... ، و بارزترين مخلوقات خداوند همچون انسان، زمين، کوه‌ها و... ، براي ترغيب، تخويف، تنبيه و... به کار رفته‌است و از طرفي فاعل مشغول در 29 مورد از 43 مورد، خداوند است و از اين تعداد، 23 مورد صيغة متکلم بوده و فعل آنها غالباً ماضي است. همچنين اين ساختار 15 بار در سوره‌هاي مدني و 28 بار در سوره‌هاي مکي به کار رفته‌است. بيشتر کتاب‌هاي نحوي به باب اشتغال پرداخته‌اند، امّا هيچ کتاب يا تحقيقي ساختارهاي اشتغال در قرآن را به صورت مجزا بررسي نکرده‌است. نتايج اين تحقيق مي‌تواند براي پژوهشگران علوم قرآني، نحو و بلاغت مفيد باشد.
الكلمات الرئيسية
عنوان المقالة [Persian]
دراسة فی استخدام الاشتغال فی القرآن الکریم
المؤلفون [Persian]
- محمد علی سلمانی مروست 1
- الهه السادات میرحسینی 2
1 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه یزد
2 کارشناس ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه یزد
المستخلص [Persian]
یعتبر أسلوب الاشتغال -بوصفه باب من أبواب النحو- أحد الأسالیب البیانیة الذی استعمل فی القرآن الکریم، وهو یعنی أن یتقدّم اسم ثم یذکر عامل عمل فی ضمیر ذلک الاسم المقدم أو فی اسم مضاف إلی ضمیر ذلک الاسم المقدم أو عمل فی اسم متبوع لتابع مضاف إلی ضمیر ذلک الاسم المقدم. أحکام الاشتغال کثیرة مع أن هذا الأسلوب استعمل فی القرآن 43 مرة، وقد اتفق علی کون هذا الأسلوب اشتغالاً فی سبعة، ولا توجد نماذج لأکثر وجوه الاشتغال فی القرآن الکریم. تهدف هذه الدراسة إلی استخراج صیغ الاشتغال من القرآن وذکر آراء العلماء المسلمین فی هذا المجال، ودراستها لفظاً ومعنیً، والوصول الی نتائج جدیدة، وقیمة. توصّلت الدراسة إلی نتائج أهمّها: هی أنّ هذا الأسلوب استعمل فی القرآن بشکل محدود؛ حیث یشمل الأشیاء المحمودة کالقرآن، والجنة، والأشیاء المذمومة کالجهنم، والأقوام المغضوب علیهم، وأبرز المخلوقات کالإنسان، والأرض، والجبال، کلّها لغرض الترغیب، والتخویف، والتنبیه و.. الخ. من جهةٍ أخری؛ إنّ فاعلُ المشغول فی 29 من هذه الصیغ، هو الله سبحانه وتعالی. وقد استعمل أسلوب الاشتغال 15 مرة فی السور المدنیة و 28 مرة فی السور المکیة. إنّ أکثر الآثار النحویة ذکر فیها باب الاشتغال إلا أنه لا یوجد کتاب أو دراسة درس صیغ الاشتغال فی القرآن الکریم. نتائج هذه الدراسة تفید باحثی العلوم القرآنیة، والنحو، والبلاغة.
الكلمات الرئيسية [Persian]
- القرآن
- النحو
- اسلوب الاشتغال
)