اشتغال یکی از ابواب نحو و یکی از اسلوب‌های بیانی است که حدود 43 بار در قرآن به کار رفته‌است و تنها 7 مورد آنها مورد اتفاق دانشمندان است و بیشتر وجوه و گونه‌هایی که برای اشتغال ذکر شده و احکام آنها، در قرآن مصداقی ندارد. این مقاله می‌کوشد ضمن استخراج ساختارهای اشتغال در قرآن و طرح آرای دانشمندان اسلامی در این خصوص، این آرا و کارکرد این ساختارها را بررسی و با مقایسه آنها به نتایجی تازه دست یابد. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد این ساختار در قرآن کاربرد محدودی داشته و عمومیت ندارد و بیشتر برای امور مقدسی چون قرآن، بهشت و... ، امور مذمومی همچون دوزخ، اقوام مغضوب خداوند و... ، و بارزترین مخلوقات خداوند همچون انسان، زمین، کوه‌ها و... ، برای ترغیب، تخویف، تنبیه و... به کار رفته‌است و از طرفی فاعل مشغول در 29 مورد از 43 مورد، خداوند است و از این تعداد، 23 مورد صیغة متکلم بوده و فعل آنها غالباً ماضی است. همچنین این ساختار 15 بار در سوره‌های مدنی و 28 بار در سوره‌های مکی به کار رفته‌است. بیشتر کتاب‌های نحوی به باب اشتغال پرداخته‌اند، امّا هیچ کتاب یا تحقیقی ساختارهای اشتغال در قرآن را به صورت مجزا بررسی نکرده‌است. نتایج این تحقیق می‌تواند برای پژوهشگران علوم قرآنی، نحو و بلاغت مفید باشد.
بداية الصفحة