زبان به عنوان عامل اصلی در ایجاد گفتمان متنی/ ادبی نقش محوری در پیدایش وتشکیل فرهنگ/ شناخت در همه‌ی سطوح ایفا می‌کند. از این رو طرح مسأله رابطه وپیوند زبان با اندیشه وشناخت در متن ادبی ومسائل مرتبط با آنها از جمله تحول فرهنگی شناختی موضوعی منفصل وتافته‌ای جدا بافته از فرهنگ نیست بلکه همین پیوند خود نوعی فرهنگ وشیوه ی زیست است. همچنین نقش زبان در رویکرد نظام مند فرمالیستی منحصر در ارتباط نیست بل پای را فراتر از این گذاشته وبه ایجاد فرهنگ و تولید شناخت منجر می‌شود.در این میان متون ادبی به عنوان نوعی از کاربرد ویژه‌ی زبان باعث ایجاد فرهنگ وتولید شناخت در جامعه می‌شود. رویکرد شکل‌دهی فرمالیستی متن ادبی را به عنوان عامل اصلی در ایجاد گفتمان فرهنگی/ شناختی به حساب می‌آورد. در واقع این نوع رویکرد به متن ادبی، باعث شناخت بیشتر درون وعقلیت کاربران آن متون می‌شود. در این مقاله براساس رویکرد مذکور به بررسی دو نمونه از کتاب قرآن ودیوان متنبی پرداخته ایم ودر پایان به این نتیجه رسیده‌ایم که شیوه‌ی کاربرد زبان در نمونه‌ی قرآنی به گونه‌ای است که منجر به ایجاد یک نوع گفتمان فرهنگی/ شناختی در حوزه‌ی دموکراسی گشته است اما شیوه‌ی کاربرد زبان در نمونه‌ی دیوان متنبی به گونه‌ای است که لزوما منجر به ایجاد یک جامعه طبقاتی ودر نتیجه استثمار انسان توسط انسان شده است.
)