نوع المستند : علمی - پژوهشی
المؤلف
دانشگاه چمران
المستخلص
زبان عربي همانند ساير زبان‌هاي زندة دنيا، واژه‌هايي را از زبان‌هاي ديگر وام گرفته و واژه‌هايي را به زبان‌هاي ديگر فرستاده‌است. در اين تعامل، زبان فارسي بيشتر از ساير زبان‌ها واژه‌هاي خود را به زبان عربي فرستاده و ميزان درخور توجهي از کلمات فارسي به زبان عربي و نيز به زبان قرآن کريم وارد شده‌است. در اين مقاله، تعامل واژگاني بين زبان فارسي و عربي از زمان جاهلي تا پايان عصر عباسي بررسي شده‌است. براي اين منظور، کوشيده‌ايم تا ضمن بررسي پيشينه پژوهش در اين زمينه، راه‌هاي ورود کلمات فارسي به زبان عربي را روشن کنيم. سپس با اشاره به پيوندهاي سياسي، ديني، تجاري، و فرهنگي بين ايرانيان و اعراب، حتي در دوران پيش از پيدايش اسلام، نشان داده‌ايم که به دليل برتري تمدني ايرانيان بر اعراب جاهلي و نيازي که مسلمانان به دانش ايرانيان در حوزه‌هاي گوناگون، ازجمله صنعت، کشاورزي، معماري، هنرهاي زيبا، موسيقي و ادب داشته‌اند، بسياري از کلمات فارسي، خواه با اعمال تغييرات آوايي يا حرفي و خواه بدون هرگونه تغيير به زبان عربي وارد شده و حتي در قرآن کريم نيز به چشم مي‌خورند. اين‌گونه کلمات که با عنوان کلي و عام «دخيل» يا «معرّب» مورد بررسي دانشمندان مسلمان قرار گرفته‌اند، مباحث جالب و درخور توجهي را در قالب موضوع «تعريب» به خود اختصاص داده و دانشمندان بزرگي همچون ثعالبي، سيوطي و جواليقي را به خود مشغول کرده‌اند. در اين مقاله، افزون بر بررسي راه‌هاي ورود اين واژه‌ها به زبان عربي، به نمونه‌هايي از آنها و نيز به واژه‌هايي که از زبان فارسي به زبان قرآن راه يافته‌اند اشاره شده‌است. سپس مسئله تعريب بررسي شده، و ضمن بيان اختلاف‌نظرهاي موجود بر سر کلمات معرّب، راه‌هاي شناخت اين‌گونه کلمه‌ها و همچنين تغييراتي که در کلمات غيرعربي هنگام تعريب رخ مي‌دهد، بيان شده‌است.
الكلمات الرئيسية
الموضوعات الرئيسية
عنوان المقالة [Persian]
ظاهرﺓ القرض اللغوی بین اللغتین الفارسیـﺔ و العربیـﺔ
المستخلص [Persian]
انّ اللغة العربیة کبقیّة اللغات الحیّة فی العالم، قرض و اقترضَ الفاظا من اللغات الاُخری و لکنَّ الألفاظ التی وردت من اللغة الفارسیة إلی اللغة العربیة و القرآن الکریم، اکثرُ من اللغات الأخریَ و سَعَت هذه المقالة ضمنَ دراسة الموضوع و سوابق البحث عن ذلک أن تُبیِّن عوامل ورود ألفاظ الفارسیة إلی‌اللغة العربیة عن طریق العلاقات السیاسیة و الدینیَّة و التّجارتیّة و الثّقافیّة بین الفرس و العرب قبلَ ظهور الإسلام و مابعدَه و لإجل تَفوّقِ الفرس الثّقافیّ علی العرب و تفوّقهم أیضا فی أنواع الصّناعات، منها الزراعة و البنایّة و الفنون الجمیلة و الموسیقی و الأدب، دخلت ألفاظا کثیرﺓ من اللغة الفارسیة إلی اللغة العربیة. فاستعملت هذه الألفاظ بشَکل الدّخیل أو المُعرّب فی لغة العرب و لغة القرآن الکریم، بتغییرات أو بدونِ أیّ تغییر أحیاناً. فَدَرس کثیرٌ من علماء اللغة من المسلمین، هذه الألفاظ باسم الدّخیل و المعرّب فی کتبهم کاالثعالبیّ و السیوطیّ و الجوالیقیّ و بحثوا عنها بتفصیلٍ. هذه المقالة ضمن دراسة عوامل ورود هذه الألفاظ فی اللغة العربیة، جاءَت بنمازجَ منها الّتی وردت فی اللغة العرب و القرآن الکریم ثمّ تطرّقَت إلی قضیّة التّعریب و اختلاف الآراء حول ذلک و طرق التّعرّف علی الدّخیل و المعرّب و تغییرات الکلمة المعرّبة عند التعریب أیضا.
الكلمات الرئيسية [Persian]
- القرض اللغوی
- الدّخیل
- المعرَّب
- اللغة العربیة
- اللغة الفارسیة
)