نوع المستند: علمی - پژوهش

المؤلفون

• محمدعلي سلماني مروست
• مهديه جعفري ندوشن

دانشگاه يزد

المستخلص

چکيده:
شأن و قصه، ضمير مفرد غايبي است که به‌وسيله‌ي جمله‌ي بعد از خود تفسير مي‌شود. اين ضمير، گاه به‌صورت منفصل مرفوع، گاه متصل منصوب و گاه به‌صورت مقدر مي‌آيد. ضمير شأن را با عبارت «شأن يا امر چنين است» و ضمير قصه را نيز با عبارت «قصه و داستان چنين است» تعبير مي‌کنند. اين ضمير را ضمير حديث، ضمير مجهول و... نيز ناميده‌اند.
در قرآن در موارد متعددي از اين ساختار استفاده شده است و بيشتر براي بزرگداشت امري به‌کار رفته است که در مورد آن سخن گفته مي‌شود. تاکنون، تحقيقي در مورد ضمير شأن و موارد آن در قرآن به شکل خاص، صورت نگرفته است و آنچه در اين خصوص بيان شده در تفاسير و منابع اعراب‌القرآن و منابع نحوي پراکنده است.
هدف اين مقاله، تبيين مواردي است که در قرآن، ضمير شأن يا قصه انگاشته شده و بيان و بررسي آراي دانشمندان اسلامي در اين خصوص، نتيجه‌گيري و همچنين تبيين موضوعاتي است که براي بيان آن در قرآن از ضمير شأن و قصه استفاده شده است.
براساس اين تحقيق، مواردي که در قرآن، ضمير شأن يا قصه انگاشته شده حدود 52 مورد است که دانشمندان اسلامي درباره‌ي 28 ضمير، اتفاق نظر و 24 مورد ديگر، اختلاف داشته‌اند. همين اختلاف‌ها ضروري مي‌نمايد تا موضوع، به‌صورت مجزا بررسي شده و گامي ديگر در جهت شناخت رموز ادبي اين کتاب آسماني برداشته شود.

الكلمات الرئيسية

• کلید‌واژه‌ها: ضمیر شأن
• ضمیر قصه
• قرآن کریم
• نحو