آذر صمدی طاقانکی؛ ماجد نجاريان؛ سهیلا پرستگاری؛ سید رضا سلیمانزاده نجفی
چکیده
تُعَّد حقوقُ المرأة قضية مهمّة في عالمنا المعاصر، حيث ينصّ إعلان حقوق الإنسان على أنّ جميع البشر، بِغضِّ النظر عن الجنس، لهم نفس الحقوق الفردية والاجتماعية، ولا يمكن لأحدٍ أن يحرم غيره من هذا الحقّ. وفقًا للإعلان العالمي لحقوق الإنسان واتفاقية حقوق المرأة، لم تحصل المرأة بعد على حقوقها الكاملة في المجتمعات العربية. إنّ الکتّاب ...
بیشتر
تُعَّد حقوقُ المرأة قضية مهمّة في عالمنا المعاصر، حيث ينصّ إعلان حقوق الإنسان على أنّ جميع البشر، بِغضِّ النظر عن الجنس، لهم نفس الحقوق الفردية والاجتماعية، ولا يمكن لأحدٍ أن يحرم غيره من هذا الحقّ. وفقًا للإعلان العالمي لحقوق الإنسان واتفاقية حقوق المرأة، لم تحصل المرأة بعد على حقوقها الكاملة في المجتمعات العربية. إنّ الکتّاب والشُعراء العرب انطلاقاً من وعيهم التام بطغيان التقاليد الباطلة وتسلط الروح الذكورية والاستخفاف بحقوق المرأة کتبوا عن هذه القضية فيأعمالهم، ودافعوا عن حقوق المرأة ودعوا إلى ضرورة نيل المرأة لحقوقها الكاملة. من بين هؤلاء الشعراء، كان للشاعرة المصرية فاطمة ناعوت دور مهم وبارز فقد تناولَت موضوع المرأة بلغة الاحتجاج والرمزية في معظم قصائدها وخاصة في ديوان «شرفتي محطّ العصافير». تَمَّ تناول هذا البحث وفقَ المنهج الوصفي التحلیلي وذلك بهدف رصد قصائد الشاعرة المتعلّقة بحقوق المرأة ومن ثم تحلیل تلك النّماذج وتقسیمها وفقاً لأهمِّ مسائل حقوق المرأة. وقد توصَّل البحثُ إلی أنّ الشّاعرةَ ترکزُ غالِباً عَلَی الکرامَة الإنسانیَّة وإحساس الأمن عند المرأة ومسألَة الزّواج، وهي ترمز عادَةً إلی المرأة بِرموز معیَّنة مثلُ: "الزهرة"، "الفراشَة" و"الوردة".
سيد فضل الله ميرقادری؛ اعظم صادقیان نژاد
چکیده
هنگامی که قصیده‌ای از شعر قدیم می‌خوانیم احساس می‌کنیم که قصه یا حکایتی در آن است که شروع و پایان و نقطه‌ی عطفی دارد گویا حادثه‌ای در زمان و مکان مشخصی رخ داده است. روایت یکی از کهن‌ترین ویژگیهای شعر در جهان قدیم تا امروز است. یک قرن است که پژوهش‌های بررسی الگوهای روایت پا به عرصه‌ی ادبیات گذاشته‌اند تا دستاوردهای ادبی ...
بیشتر
هنگامی که قصیده‌ای از شعر قدیم می‌خوانیم احساس می‌کنیم که قصه یا حکایتی در آن است که شروع و پایان و نقطه‌ی عطفی دارد گویا حادثه‌ای در زمان و مکان مشخصی رخ داده است. روایت یکی از کهن‌ترین ویژگیهای شعر در جهان قدیم تا امروز است. یک قرن است که پژوهش‌های بررسی الگوهای روایت پا به عرصه‌ی ادبیات گذاشته‌اند تا دستاوردهای ادبی را از رویکرد روایی نقد و بررسی کنند. این نوع رویکرد جایگاه ویژهای در عرصه‌ی نقد آثار ادبی دارد. این پژوهش بر آن است که الگوهای روایتگری در اشعار عربی سعدی را بر اساس روش توصیفی - تحلیلی مورد نقد و بررسی قرار دهد. بنابراین نخست به تعریفی مختصر از روایتگری و رأی نظریه پردازان این رویکرد پرداخته است سپس عناصر مهمی چون راوی، شخصیات و عنصر مکان و زمان را مورد تحلیل و بررسی قرار داده است. این پژوهش بیانگر این است که سعدی شیرازی خود راوی و خود نیز شخصیت اصلی قصایدش مییاشد؛ و اینکه توجه شاعر بیشتر به موضوعات عاشقانه و بیان احساساتش است. سعدی با به کار بردن انواع عناصر روایت به گیرا بودن قصاید عربیاش بیش از پیش کمک کرده است و این امر باعث انسجام بخشی آن قصاید شده است.
محمدحسن امرائی
چکیده
مطالعه سبك شناختی یكی از روشهای زبانی مدرن است كه در نتیجه تحولات زبانی قرنهای اخیر پدیدار شد. این یك استراتژی برای به دست آوردن قدرت تولید معنایی است كه انرژی زبان را منفجر می كند و عناصر آن را در موقعیتهای زیباشناختی خارج از فرم معيار زبان قرار میدهد كه منجر به ویژگیهای ارزشمند سبكی و معنایی متن ميشود. سبكشناسی ...
بیشتر
مطالعه سبك شناختی یكی از روشهای زبانی مدرن است كه در نتیجه تحولات زبانی قرنهای اخیر پدیدار شد. این یك استراتژی برای به دست آوردن قدرت تولید معنایی است كه انرژی زبان را منفجر می كند و عناصر آن را در موقعیتهای زیباشناختی خارج از فرم معيار زبان قرار میدهد كه منجر به ویژگیهای ارزشمند سبكی و معنایی متن ميشود. سبكشناسی در اصل یك مطالعه زبانی مبتنی بر تجزیه و تحلیل پدیده های زبانی و ساختار متن، با توجه به سطوح زباني معمول است. در همین زمینه، قصايد ادبی متعهدی وجود دارد كه در عشق به اهل بیت، به ویژه امام علی (ع) سروده شده است، از آن جمله، میتوان به غديريه ابی تمام طائی در مدح امام علی (ع) و تفضیل او در خلافت و ولایت اشاره كرد؛ از این منظر، ما با تكیه بر رویكرد سبكی، مبتني بر سطوح مختلف فكری، آوایی، دستوری و بلاغی، به بررسي این غديريه پرداخته ایم تا زیبایی سبك شاعر در بیان افكار خود نسبت به امام علی (ع) و ترجیح او بر دیگران در واقعه غدیر بيشتر آشكار شود. نتایج تحقیق حاكی از تسلط صداهای بلند بر زمزمه ها، به دلیل تمایل شاعر برای ابراز خشم و انفجار درد و رنج او است. به طوری كه موسیقی كلام او لحنی بلند و عمیق وكشيده به خود گرفته است. اشتیاق پرشور شاعر، او را بر آن داشت تا از جملات فعلیه بیشتر از جملات اسميه به طور كلی استفاده كند و به آنها رنگ حركت و پویایی ببخشد. روشهای روایی و خبري بر قصیده سایه افكنده است؛ زیرا شاعر میخواهد از مسألهاي مهم كه تأیید خلافت برای علی بن ابی طالب (ع) است خبر بدهد؛ و نيز آنچه را كه بر خانوادهاش در حادثه غدیر و كربلا گذشت، روايت كند؛ بنابراین، بیشتر به افعال ماضی در ارتباط با زمینه روایی گفتمان در غدیریه تمايل نشان داده است.
ادبی
رمضان رضائی
دوره 12، شماره 40 ، آذر 1395، ، صفحه 167-186
چکیده
لقد اتبع کلّ من النقاد منهجاً خاصاً فی النقد الأدبی؛ ولکن طه حسین اتخذ المنهج التلفیقی فی نقده لکتاب حدیث الأربعاء، واستفاد عن تحلیل الخطاب فی هذا المنهج، کما اعتنی إلی شخصیة الشاعر وعصره وفنّه فی تحلیله. یهدف هذا المقال ـ اعتماداً علی منهج الوصفی.التحلیلی ـ إلی استجلاء جهود طه حسین النقدی، وإیضاح منهجه النقدی فی کتاب حدیث الأربعاء. ...
بیشتر
لقد اتبع کلّ من النقاد منهجاً خاصاً فی النقد الأدبی؛ ولکن طه حسین اتخذ المنهج التلفیقی فی نقده لکتاب حدیث الأربعاء، واستفاد عن تحلیل الخطاب فی هذا المنهج، کما اعتنی إلی شخصیة الشاعر وعصره وفنّه فی تحلیله. یهدف هذا المقال ـ اعتماداً علی منهج الوصفی.التحلیلی ـ إلی استجلاء جهود طه حسین النقدی، وإیضاح منهجه النقدی فی کتاب حدیث الأربعاء. ومن نتائج توصلت إلیها الدراسة، یتبین أنّ طه حسین اهتمّ، فی نقده، إلی المخاطب اهتماما بالغاً، واستخدم الأسالیب المختلفة لإثارة انتباه المخاطب نحو: الأسلوب التقریری، والأسلوب الخطابی، والمخاطب الخیالی، وکذلک اعتنی إلی مجالات حیات الشاعر تاریخیة واجتماعیة، وتعتمد هذه الأسالیب علی المحادثة، والمحاورة مع المخاطب.
طیبة سیفی؛ نرجس أنصاری
دوره 10، شماره 31 ، شهریور 1393، ، صفحه 1-18
چکیده
در کنار مردان حماسهساز، هماره زنان نیز در تحقق انقلابهای تاریخساز، نقش بزرگی ایفا کردهاند. حماسهی شگرف عاشورا را میتوان بهترین نمونهی این مشارکت دانست. همگان یقین دارند که پایداری وجهاد ستودنی زینب کبری(س) نهضت امام حسین(ع) را جاودانه کرد. شخصیت انقلابی و بینظیر حضرت زینب(س) بر تارک تاریخ درخشیده ونگاه نافذ ...
بیشتر
در کنار مردان حماسهساز، هماره زنان نیز در تحقق انقلابهای تاریخساز، نقش بزرگی ایفا کردهاند. حماسهی شگرف عاشورا را میتوان بهترین نمونهی این مشارکت دانست. همگان یقین دارند که پایداری وجهاد ستودنی زینب کبری(س) نهضت امام حسین(ع) را جاودانه کرد. شخصیت انقلابی و بینظیر حضرت زینب(س) بر تارک تاریخ درخشیده ونگاه نافذ اهل قلم وهنرمندان وبهویژه شاعران را به خود جلب کرده است. در مقالهی حاضر، تلاش شده با نگاهی دقیق، اشعار برجستهی شاعران معاصر عربی وفارسی در مورد حضرت، بررسی شود تا ضمن روشنشدن نحوهی ظهور وتجلی شخصیت ایشان در شعر دو زبان، تفاوتهای ادیبان دو فرهنگ وملت در ترسیم این شخصیت نمایانده شود. افزون برآن، موضوع اسارت نیز به سبب پیوند نزدیک با زنان عاشوراییدر اشعار دوزبان، تحلیل شده است. برخی ازدستاوردهای مقاله نشان میدهد در ترسیم شخصیت حضرت زینب(س) در شعر عاشورایی فارسی، شجاعت ودلاوری، سخنوری وبلاغت، بیش از دیگر صفات، تجلّی یافته درحالیکه بیشترین صفت در شعر عربی، مظلومیت است. همچنین در شعر فارسی به شخصیت ایشان بسیار دقیقتر وجزئیتر پرداخته شده است
مجید صالح‌بک؛ یسرا شادمان
دوره 10، شماره 30 ، تیر 1393، ، صفحه 89-107
چکیده
از جریانهای ادبی شکلگرفته در خارج از سرزمینهای عرب میتوان به ادب اندلس و مهجر اشاره کرد؛ این دو جریان که یکی به سدههای هشتم تا پانزدهم میلادی و دیگری به اواخر قرن نوزدهم و دهههای آغازین قرن بیستم مربوط است، موجب تحولاتی در قالب و درونمایههای شعر عربی شدهاند. اگرچه پارهای از این تحولات مانند بهکارگیری ...
بیشتر
از جریانهای ادبی شکلگرفته در خارج از سرزمینهای عرب میتوان به ادب اندلس و مهجر اشاره کرد؛ این دو جریان که یکی به سدههای هشتم تا پانزدهم میلادی و دیگری به اواخر قرن نوزدهم و دهههای آغازین قرن بیستم مربوط است، موجب تحولاتی در قالب و درونمایههای شعر عربی شدهاند. اگرچه پارهای از این تحولات مانند بهکارگیری واژگان ساده، آشنا و آهنگین و یا خروج از قالبهای شعری قدیم عرب، میان دو جریان مشترک است؛ درعینحال، تفاوتهایی نیز میان آنها وجود دارد؛ بهعنوان نمونه در شعر مهجر برخلاف شعر اندلس، گرایشهای فلسفی و تأمل در نفس انسان و حقایق هستی را شاهد هستیم. حال آنکه شهر اندلس از چنین عمق و ژرفنگریای برخوردار نیست. درمجموع میتوان گفت نوآوریهای شعرای مهجر، بهویژه مهجر شمالی، عمیقتر و تأثیرگذارتر است. هرچند در این امر، فضل تقدّم با اندلسیان است.
هادی رضوان
دوره 9، شماره 28 ، آذر 1392، ، صفحه 109-126
چکیده
چکیده:
سرودههای عربی خاقانی بیشتر از شعر فارسی وی نیازمند تصحیح و بازنگری است؛ زیرا هرگونه بررسی، تطبیق و مقایسه در شعر عربی خاقانی، خود مستلزم فهم آن است.
این گفتار، نقدی است بر مقالهی (بررسی مضمونی سرودههای عربی خاقانی و مقایسهی آنها با چکامههای پارسی وی). نگارنده پس از تصحیح دوبارهی بیتهایی از شعر عربی خاقانی ...
بیشتر
چکیده:
سرودههای عربی خاقانی بیشتر از شعر فارسی وی نیازمند تصحیح و بازنگری است؛ زیرا هرگونه بررسی، تطبیق و مقایسه در شعر عربی خاقانی، خود مستلزم فهم آن است.
این گفتار، نقدی است بر مقالهی (بررسی مضمونی سرودههای عربی خاقانی و مقایسهی آنها با چکامههای پارسی وی). نگارنده پس از تصحیح دوبارهی بیتهایی از شعر عربی خاقانی که در مقالهی مذکور به آنها اشاره شده است، ابیات را بازخوانی کرده و معنای درست آنها را آورده است.
این پژوهش، نشان میدهد که تصحیف، تحریف، زیادت و سقط در سرودههای عربی خاقانی تا چه اندازه فهم آنها را با اشکال روبهرو کرده است.
بر این اساس، ترتیب مطالب در این مقاله، تقریباً موافق عنوانهای مقالهی نقدشده است و مصادر پژوهش، سه تصحیح رایج از دیوان خاقانی است که نویسندگان آن مقاله استفاده کردهاند.
هادی نظری منظم؛ سید محمود قتالی
دوره 9، شماره 28 ، آذر 1392، ، صفحه 127-158
چکیده
چکیده:
شعر تحامق یا گول نمایی گونه‌ای خاص از ادبیات طنزآلود، ونوعی انتقاد واعتراض ضمنی است که در ادبیات عباسی ظهور وگسترش یافت. عصر عباسی جماعتی از شاعران دریوزه، فقیر، وهنجارگریز را شاهد بود که در پسِ کودن نمایی وخنداندن مردم، تصویری از دگرگونی ارزشها ودرد ورنج خویش واقشار فقیر جامعه به دست داده وبدین وسیله، درآمد وشهرتی کسب کردند ...
بیشتر
چکیده:
شعر تحامق یا گول نمایی گونه‌ای خاص از ادبیات طنزآلود، ونوعی انتقاد واعتراض ضمنی است که در ادبیات عباسی ظهور وگسترش یافت. عصر عباسی جماعتی از شاعران دریوزه، فقیر، وهنجارگریز را شاهد بود که در پسِ کودن نمایی وخنداندن مردم، تصویری از دگرگونی ارزشها ودرد ورنج خویش واقشار فقیر جامعه به دست داده وبدین وسیله، درآمد وشهرتی کسب کردند و به ادبیات عرب نیز صبغهای مردمی بخشیدند.
روش این مقاله، توصیفی- تحلیلی است و در آن، عوامل پیدایش ادبیات گول نمایی در عصر عباسی واهداف وعلل گرایش به این آیین مورد بررسی وتحلیل قرار گرفته است. تبیین مهم ترین موضوعات وبررسی ویژگیهای فنی وارزش ادبی این گونه اشعار نیز مورد توجه نگارندگان بوده است.
محمد علی القضاة
دوره 7، شماره 20 ، آبان 1390
چکیده
سعدی شیرازی یکی از بارزترین شاعران فارسیزبان است، و در شعر فارسی شهرت ویژهای دارد، اما توانایی او در سرودن شعر عربی و نوآوری در آن باعث شد تا مورد بررسی و نقد ناقدان فراوانی قرار گیرد . این بررسیها گاهی همراه با اغراق و گاهی ناعادلانه جلوه میکند. مقالة حاضر برآن است که جنبه‌هایی از اشعار عربی سعدی به عنوان شاعری پارسی ...
بیشتر
سعدی شیرازی یکی از بارزترین شاعران فارسیزبان است، و در شعر فارسی شهرت ویژهای دارد، اما توانایی او در سرودن شعر عربی و نوآوری در آن باعث شد تا مورد بررسی و نقد ناقدان فراوانی قرار گیرد . این بررسیها گاهی همراه با اغراق و گاهی ناعادلانه جلوه میکند. مقالة حاضر برآن است که جنبه‌هایی از اشعار عربی سعدی به عنوان شاعری پارسی زبان مورد بحث و بررسی قرار دهد که یا از چشم منتقدان پنهان مانده، و یا به نحو شایستهای بدان پرداخته نشده است. در این پژوهش علاوه بر این، تأثیر سعدی بر ادبیات عربی و نوآوریهای وی در این زمینه نیز مورد ارزیابی قرار گرفته است.
امیر مقدم متقی
دوره 7، شماره 20 ، آبان 1390
چکیده
پس از تأثیرپذیری شعرای عرب از مکتب رومانتیسم، ایشان به توصیف طبیعت و مظاهر آن روی آوردند و بر پایة پیوندی پر احساس با طبیعت و الهام از آن، به ستایش زیبایی ها و مظاهر دلربایش پرداختند و چون مادری مهربان که در دامنش به جستجوی آرامش برخاسته باشند، با او به نجوا و گفتگو برآمدند. از همین رو،طبیعت و مظاهر آن را همچون دیگر رومانتیک ها، پناهگاهی ...
بیشتر
پس از تأثیرپذیری شعرای عرب از مکتب رومانتیسم، ایشان به توصیف طبیعت و مظاهر آن روی آوردند و بر پایة پیوندی پر احساس با طبیعت و الهام از آن، به ستایش زیبایی ها و مظاهر دلربایش پرداختند و چون مادری مهربان که در دامنش به جستجوی آرامش برخاسته باشند، با او به نجوا و گفتگو برآمدند. از همین رو،طبیعت و مظاهر آن را همچون دیگر رومانتیک ها، پناهگاهی برای سعادت بشری و مکانی برای آرامش برشمردند که انسان را بر تمامی مصائب و سختی هایش قادر می سازد.
از جملة این عناصر و مظاهر طبیعت که بسیار بر زبان شعرای رومانتیک، تکرار شده است، عنصر «غاب» یا همان جنگل یا بیشه است؛ عنصری که ما آن را در اشعار ایشان، گاه وسیله ای در جهت درهم ریختن شالودة ثنویّت و حرکت به سوی مطلق نامحدود می یابیم و گاه آن را نماد و سمبلی برای بازگشت به همان سادگی و بساطت زندگی اولیه؛ پیش از آن که دستخوش تغییر و تشویه و تعقید بشر قرار گیرد، می بینیم. وزمانی دیگر، غاب را رمز و نماد مکان مقدسی مشاهده می کنیم که در آن، انسان قادر می گردد بر عشق پاک دست یافته و خویشتن را از هرگونه حجاب کاذب و قید و بند انسانی رهایی بخشد.
بر همین اساس، این شعراء، عنصر غاب را معیار کمال انسانی برشمرده و از انسان می خواهند که بر شاکلة آن باشد؛ تا از قید و بند های ساختگی جامعه و از عادات و رسومی که مانع آزادی او گشته، رهایی یافته و در نهایت بر تکامل اخلاقی و احساسات ناب و پاک انسانی دست یابد.
محمود شکیب؛ محمّد اسمعیل زاده
دوره 5، شماره 12 ، مهر 1388، ، صفحه 83-106
چکیده
أبوالقاسم علیّ بن أبی أحمدالحسین(355هـ.- 436هـ.) معروف به سیّدمرتضی، از فقها و متکلّمان بزرگ شیعة امامیّه و سرآمد دربسیاری ازعلوم مانند فقه، اصول، کلام، ادبیات، لغت وشعر، روزگارخویش بود. وی عمرشریف خویش را تنها به فراگیری علوم وتدریس وتألیف کتاب ورساله گذرانید و پس از برادرش سیّد رضی با کراهت، نقابت علویان را برعهده گرفت. شعر سید مرتضی ...
بیشتر
أبوالقاسم علیّ بن أبی أحمدالحسین(355هـ.- 436هـ.) معروف به سیّدمرتضی، از فقها و متکلّمان بزرگ شیعة امامیّه و سرآمد دربسیاری ازعلوم مانند فقه، اصول، کلام، ادبیات، لغت وشعر، روزگارخویش بود. وی عمرشریف خویش را تنها به فراگیری علوم وتدریس وتألیف کتاب ورساله گذرانید و پس از برادرش سیّد رضی با کراهت، نقابت علویان را برعهده گرفت. شعر سید مرتضی آینة تمام نمای روزگارش است؛ زیرا به اندازة کافی ثروتمند بود و نیازی به سرودن اشعار متکسّبانه وتملّق گویی نداشت. وی شاعری توانا وزبان آور بود ولی درشعر به شهرت وآوازة برادرش سیّد رضی نرسید وشاید تلاش حاسدان ودشمنانش یکی ازعلل آن باشد.
سیّدمرتضی 14 قصیدة کوتاه وبلند مستقل جمعاً در 696 بیت برای جدّش حضرت امام حسین (ع) مرثیه سروده است. دراین مراثی سوزناک که بهطورمعمول، آنها را در روزعاشورا میسروده، از مبانی فکری شیعه واز آرمانهای آن دفاع کرده وتشیّع مخلصانة خود را به نمایش گذارده است. بررسی مضامین مراثی حسینی سیّدمرتضی اهمیّت خاصّی دارد؛ چرا که با پرداختن به آن معلوم خواهد شد وی کدامین واقعیّات تاریخی را یادآور شده وچگونه برامام حسین (ع) ویاران باوفایش گریسته وچه عبرتهایی را فرا روی خوانندگان اشعارخویش قرار داده است.
علی محمدی
دوره 1، شماره 4 ، بهمن 1384، ، صفحه 131-154
چکیده
غراق که شامل سه مبحث تبلیغ، مبالغه و غلو است یکی از آرایه های مهم ادبی است که در نقد ادبی در زبان عربی و فارسی جایگاه ویژه ای دارد. و این سخن ناقدان که «احسن الشعر اکذبه» ناظر بر اهمیت همین آرایه ادبی است. در این مقاله با مراجعه به آثاری چون جمهوری افلاطون، نقد شعر ارسطو، و همچنین آثار جاحظ، ابن طباطبا، شمس قیس، و جرجانی، به سیر تحول ...
بیشتر
غراق که شامل سه مبحث تبلیغ، مبالغه و غلو است یکی از آرایه های مهم ادبی است که در نقد ادبی در زبان عربی و فارسی جایگاه ویژه ای دارد. و این سخن ناقدان که «احسن الشعر اکذبه» ناظر بر اهمیت همین آرایه ادبی است. در این مقاله با مراجعه به آثاری چون جمهوری افلاطون، نقد شعر ارسطو، و همچنین آثار جاحظ، ابن طباطبا، شمس قیس، و جرجانی، به سیر تحول اغراق پرداخته شده است.
