خليل حمداوي؛ علي خضري؛ محمد جواد پورعابد
المستخلص
يصنّف النقد السوسيولوجي ضمن أنواع النقد الأدبي، الذي يرنو إلى وضع الأدب في سياق اجتماعي واسع النطاق، فتحليل العلاقة الرابطة بين الأدب والمجتمع يشكّل الأساس والركيزة لظهور النقد الاجتماعي الأدبي، كما تركّز هذه المقاربة على بنية التأثير الأدبي وعلاقته بالمجتمع. إنّ المقاربة البنيوية التكوينية تذهب إلى أنّ الفكر الجماعي هو الذي ...
أكثر
يصنّف النقد السوسيولوجي ضمن أنواع النقد الأدبي، الذي يرنو إلى وضع الأدب في سياق اجتماعي واسع النطاق، فتحليل العلاقة الرابطة بين الأدب والمجتمع يشكّل الأساس والركيزة لظهور النقد الاجتماعي الأدبي، كما تركّز هذه المقاربة على بنية التأثير الأدبي وعلاقته بالمجتمع. إنّ المقاربة البنيوية التكوينية تذهب إلى أنّ الفكر الجماعي هو الذي يخلق الأثر الأدبي، بينما يحاول الكاتب تنظيم أوراق الوعي والفكر الجماعي والتنسيق بين مكوّناته، فالقضايا الاجتماعية تتجلّى على يد الكاتب ورؤيته الكونية في الآثار الأدبية. ولمّا كانت الرواية صورة موضوعية لمقاربات الكاتب وأفكاره عن الحالة الفكرية والثقافية السائدة على المجتمع، فأنّ المقال هذا، يريد تقديم قراءة نقدية اجتماعية لرواية "ناقة صالحة"، لكاتبها سعود السنعوسي، وذلك بالاعتماد على المقاربة البنيوية التكوينية. وهذه الدراسة تسعی لرسم ملامح المجتمع القبلي الكويتي كما كان في القرن العشرين، وكذلك إبراز ما تحمله هذه الرواية من أهميّة في رسم النظام القبلي وإظهار جوانبه الاجتماعية الكامنة فيه. توصلت الدراسة إلى نتائج أهمّها أنّ الرواية قد بذلت مساعيها لرسم صورة عن بنية القبيلة وما تحمله من قضايا بين طيّاتها، للقارئ وذلك من خلال الأطر التي وضعت الشخصيات فيها، كما حاول الكاتب أن يعكس البنية الاجتماعية للقبيلة التي وضعت على صرح مضامين ما، أضف إلى هذا فأنّ الوعي الذي تظهره الرواية على يد شخصيات مثل دخيل وصالحة، -بصفتها بطلة الرواية- هو دليل على خلق أفكار ورؤى مختلفة عن واقع القبيلة الثابت.
زهرا صادقي؛ کبري روشنفکر؛ فرامرز ميرزائي؛ خليل پرويني
المستخلص
إنّ العولمة الثقافية من أهمّ الظواهر والتغّيرات المعاصرة الّتي أثرت علی الإبداع الروائي الجزائري منذ السبعينيات ممّا دفعت الكتاب الجزائريين إلى التمسّك بالخصوصیّة الثقافيّة في إنتاجاتهم السردية لمجابهة العولمة وغزوها الثقافي. لكنّ اللافت للنظر في الروايات السبعينيّة هو أنّ الكتاب الجزائريين رغم تركيزهم على الخصوصيّة الثقافيّة ...
أكثر
إنّ العولمة الثقافية من أهمّ الظواهر والتغّيرات المعاصرة الّتي أثرت علی الإبداع الروائي الجزائري منذ السبعينيات ممّا دفعت الكتاب الجزائريين إلى التمسّك بالخصوصیّة الثقافيّة في إنتاجاتهم السردية لمجابهة العولمة وغزوها الثقافي. لكنّ اللافت للنظر في الروايات السبعينيّة هو أنّ الكتاب الجزائريين رغم تركيزهم على الخصوصيّة الثقافيّة الجزائرية، حاولوا المسايرة مع مُتَطلِبات العصر وتغيّرات الواقع، الأمر الّذي أدّى إلى ظهور نوع من الثنائيّة والازدواجيّة في عدد من هذه الأعمال السرديّة والّتي تُعدّ رواية "ريح الجنوب" لعبد الحميد بن هدوقة نموذجاً صادقاً في هذا الصدد. نتطرّق في هذا المقال إلى ثنائيّة الخصوصيّة الثقافيّة والعولمة في رواية "ريح الجنوب" وذلك في ضوء نظريّة "الأنساق الثقافيّة المضمرة" لـعبد الله الغذامي وبناءً على المنهج الوصفي ــ التحليلي. تَدُلّ النتائج على أنّ الاتّجاه الثنائي من قبل الكاتب إلى التمسّك بالخصوصيّة الثقافيّة والانفتاح الثقافي على العولمة أدّى إلى صراع الأنساق الثقافيّة، أو نسقيّة المعارضة في رواية ريح الجنوب والّذي تجلّى بشكل كبير في موضوعات الدين والمكان ونمط الحياة والعادات والتقاليد الاجتماعيّة والّتي أسفرت عن آثار ونتائج سلبيّة تمثّلت بشكل كبير في مظاهر الانعزال والتوحّد والاغتراب الثقافي وتشظّي الذات وأزمة الهويّة لدى شخوص الرواية. كما أظهر البحث أنّ الصراع النسقي بين الخصوصيّة الثقافيّة والعولمة في "ريح الجنوب" كان حادّاً بالنسبة لقضيّة المرأة وذلك بسبب مفاهيم وقيم جديدة تدعو إليها العولمة الثقافيّة بشأن حقوق المرأة وناضلت من أجلها الأنثى المهمشة في مقابل مفاهيم الخصوصيّة الثقافيّة السالبة المتمثّلة في السلطة والتعصب والعرض والشرف والعار والّتي دافعت عنها السلطة الذكوريّة بقوّة.
سيد اسماعيل قاسمي موسوي
المستخلص
تُعدّ رواية "عناقيد الغضب" من الأعمال الأدبية المترجمة إلی لغات مختلفة عالمياً؛ منها الفارسية والعربية، وهذا يدلّ علی أهمية هذه الرواية وترجماتها؛ ثم أنَّ دراسة الترجمتين الفارسية والعربية، من شأنها أن يطّلعنا علی أوجه الشبه والخلاف في هاتين الترجمين؛ فضلاً عن منهج كلّ منهما في الترجمة؛ وقد اعتمد هذا المقال المنهج الوصفي-التحليلي ...
أكثر
تُعدّ رواية "عناقيد الغضب" من الأعمال الأدبية المترجمة إلی لغات مختلفة عالمياً؛ منها الفارسية والعربية، وهذا يدلّ علی أهمية هذه الرواية وترجماتها؛ ثم أنَّ دراسة الترجمتين الفارسية والعربية، من شأنها أن يطّلعنا علی أوجه الشبه والخلاف في هاتين الترجمين؛ فضلاً عن منهج كلّ منهما في الترجمة؛ وقد اعتمد هذا المقال المنهج الوصفي-التحليلي في دراسة الموضوع، علی أساس نظرية "فيني وداربلني" لتقييم الترجمة؛ التي تُعدُّ فيها الاقتراض، والنسخ والترجمة الحرفية من تقنيات الترجمة المباشرة؛ والإبدال الصرفي، والتكييف، والتكافؤ والتطويع من تقنيات الترجمة غير المباشرة. وقد اُستُخدمت المعلومات المستخرجة من عدِّ مرات تكرار هذه الإستراتيجيات في الفقرة الأولی من الفصول الثلاثين لهذه الرواية وقد تم اختيار ذلك كمثال لاستنباط أسلوب المترجم الفارسي والعربي. وتشير نتائج هذه الدارسة إلی أنَّ الترجمة الفارسية تسعی أكثر لنقل بعض ميزات النصّ المصدر ولهذا وجدنا المترجم الفارسي يميل أكثر إلی استخدام تقنيات الترجمة المباشرة ولذلك ترجم الحوارات إلی الدارجة الشعبية في الفارسية كما الحال في النصّ المصدر؛ وفي المقابل نجد المترجم العربي ينحاز للمتلقي العربي ويسعی إعادة خلق تأثير النصّ ولذلك نجد معدل تقنيات التّرجمة غير المباشرة أكثر في ترجمته، كما أنّه قد ترجم الحوارات الدارجة في النصّ المصدر إلی العربية الفصحی؛ كما أنه يجب أن نضيف استراتيجيات مثل الحذف، وتغيير الزمن، وترجمة المفرد بالجمع، وكذلك الأخطاء الترجمية إلى هذا النمط ليلائم دراسة الترجمات العربية و الفارسية.
راضیه رفیعی؛ محمد خاقاني اصفهاني؛ داریوش نژاد انصاری
المستخلص
هدف مطالعه ی حاضر بررسی تأثیر کوتاهمدت وبلندمدت رویکرد تکلیفمحور در آموزش زمانهای فعلی عربی به عربیآموزان ایرانی است. روش پژوهشی اتخاذ شده از نوع شبه تجربی است. شرکتکنندگان شامل 40 دانشآموز دختر و 40 دانشآموز پسر سال یازدهم رشتهی علوم انسانی در شهر فلاورجان، استان اصفهان است. هشت زمان فعلی شامل ماضی ساده، ماضی نقلی، ...
أكثر
هدف مطالعه ی حاضر بررسی تأثیر کوتاهمدت وبلندمدت رویکرد تکلیفمحور در آموزش زمانهای فعلی عربی به عربیآموزان ایرانی است. روش پژوهشی اتخاذ شده از نوع شبه تجربی است. شرکتکنندگان شامل 40 دانشآموز دختر و 40 دانشآموز پسر سال یازدهم رشتهی علوم انسانی در شهر فلاورجان، استان اصفهان است. هشت زمان فعلی شامل ماضی ساده، ماضی نقلی، ماضی استمراری، ماضی بعید، ماضی التزامی، مضارع اخباری، مضارع التزامی، و مستقبل به همراه شکل منفی آنها به دانشآموزان در دو گروه آموزش دادهشد. در گروه کنترل زمانها با استفاده از روش دستور-ترجمه تدریس شد. درحالیکه، گروه آزمایشی آموزش را با رویکرد آموزشی تکلیفمحور دریافتکردند. آزمون دستور طراحیشده توسط محققان یکبار پیش از آموزش، بار دیگر پس از آموزش، و در آخر سه هفته بعد از آزمون دوم به دانشآموزان دادهشد. نمرات زبانآموزان در هر دو گروه در پسآزمون و پسآزمونباتاخیر نسبت به پیشآزمون پیشرفت چشمگیری داشت. اما تأثیر استفاده از تکلیف بطور معناداری نسبت به بکارگیری شیوهی دستور ـ ترجمه بیشتر و ماناتر بود. به علاوه، زبانآموزن در گروه آزمایشی (تکلیف ـ محور) عملکرد بهتری در ساختارهای فعلی پیچیدهتر داشتند. این امر میتواند به علت ماهیت ارتباطی و نزدیک به واقعیت فعالیتها باشد. درواقع، نتایج بیانگر کارآمدی این رویکرد نوین در زمینه ی آموزش عربی هستند.
پيمان صالحي؛ مسلم خزلي
المستخلص
جهان درون متن پر از ناشناختههایی است که با کشف نشانههای زبانی بازنمایی و آشکار میشوند. نشانهشناسی ادبی با واکاوی کنشهای درون متن پیامهای ثانویه آن را استخراج و مفهوم و غرض اصلی شعر را بیان میکند و مخاطب به درک عمیقی از مفهوم شعر میرسد. نظریۀ نشانهشناسی پیرس یکی از الگوهای مناسب برای نقد آثار ادبی است که در آن نحوۀ شکلگیری ...
أكثر
جهان درون متن پر از ناشناختههایی است که با کشف نشانههای زبانی بازنمایی و آشکار میشوند. نشانهشناسی ادبی با واکاوی کنشهای درون متن پیامهای ثانویه آن را استخراج و مفهوم و غرض اصلی شعر را بیان میکند و مخاطب به درک عمیقی از مفهوم شعر میرسد. نظریۀ نشانهشناسی پیرس یکی از الگوهای مناسب برای نقد آثار ادبی است که در آن نحوۀ شکلگیری سه جزء نشانه یعنی بازنمون، موضوع و تفسیر و ارتباط میان آنها بررسی میشود. ادهم عادل شاعر معاصر عراقی از شاعران نوگرایی است که مفاهیمی همچون جنگ، ترور، افراطگرایی، صلح، همدلی و وحدت بازتاب گستردهای در اشعارش دارند و یکی از آرمانهای بزرگ او وجود جهانی خالی از جنگ و سرشار از صلح است. پژوهش حاضر میکوشد با شیوه توصیفی - تحلیلی و بر اساس الگوی سهوجهی نشانهشناسی پیرس به تحلیل فرایند شکلگیری نشانههای زبانی مربوط به مفهوم صلح در اشعار ادهم عادل بپردازد و ارتباط میان این سه جزء و نقش آنها در تولید نشانهها را نقد کند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که نشانههای زبانی در شعر ادهم عادل ساختاری واحد و منسجم هستند که از پیوستگی معنایی میان بازنمون، موضوع و تفسیر شکل میگیرند و با نشانهای کیفی و بیان چگونگی برخی اتفاقات مرئی و ترسیم شکل ظاهری امور پایهریزی میشوند و با نشانهای جزئی و بیان اتفاقات تلخ و ناگوار فضای ملتهب و جنگزدۀ عراق و تجربههای عملی عراقیها دربارۀ ترور، عملیات انتحاری، ترس و ناامنی بسط مییابند و به نشانهای کلی و نگرش شاعر به مقولۀ جنگ و صلح ختم میشوند.
سوگل عسکری کاسب؛ حميدرضا مشايخي
المستخلص
رنگ پدیدهای است که میان جهان درون و بیرون انسان پیوند برقرار میکند و نقد روانشناسی رنگ، روشی مناسب برای تحلیل واکنشهای انسان نسبت به رنگهاست. یکی از آزمونهای علمی برای تحلیل روانشناسانه، آزمون هشتگانۀ ماکس لوشر است که بر اساس دادهها و ارقام هشت رنگ مختلف مورد بررسی قرار میگیرد. رنگها در شعر دارای معانی گوناگونی ...
أكثر
رنگ پدیدهای است که میان جهان درون و بیرون انسان پیوند برقرار میکند و نقد روانشناسی رنگ، روشی مناسب برای تحلیل واکنشهای انسان نسبت به رنگهاست. یکی از آزمونهای علمی برای تحلیل روانشناسانه، آزمون هشتگانۀ ماکس لوشر است که بر اساس دادهها و ارقام هشت رنگ مختلف مورد بررسی قرار میگیرد. رنگها در شعر دارای معانی گوناگونی هستند و بررسی آنها بر اساس معیارهای روانشناسی، دادههای پنهان شخصیت شاعر را نمایان میسازد. محمد عفیفی مطر شاعر نوگرای مصر در اشعارش رنگهای فراوانی را به کار برده و به کمک این رنگها احساسات خود را نسبت به جهان اطرافش بیان کرده است. این پژوهش میکوشد تا بر اساس آزمون ماکس لوشر از رهگذر شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی به بررسی بازتاب رنگها در اشعارش بپردازد و تبلور احساسات شاعر را در این رنگها تحلیل کند. بر اساس یافتههای پژوهش گروه اول مطابق آزمون لوشر متشکّل از رنگ قرمز و سبز و بیانکنندۀ شور انقلابی، روحیۀ مبارزهجویی، انتقاد از حکومت و جسارت و خودباوری است و گروه دوم با رنگ سیاه و زرد بیانگر نگرش بدبینانه به جامعۀ مصر و امید نداشتن او به آیندة روشن است. گروه سوم متشکّل از رنگهای خاکستری و آبی بیانگر احساساتی مانند عشق و آرامش است که با نگاه به وضعیت موجود از میل به آنها احساس گناه میکند. گروه چهارم رنگ قهوهای و بنفش است که بیانکنندۀ موقعیت بیمیلی شاعر نسبت به برخی احساسات مانند محبت، آسایش و فردگرایی است.
جهانگير اميري؛ فرشته جمشيدي
المستخلص
رمان ليلة النهر اثر علی احمد باکثیر ترسیمگر نظام فاسد سرمایهداری مصر در جنگ جهانی دوم است. شخصیت اصلی این داستان «فؤاد حلمی» است که با نوعی از روانرنجوری برخاسته از جامعه و محیط اطرافش روبرو است. نظریۀ شخصیّت کارن هورنای و دیدگاههای نقدی او در مورد شخصیّت روان رنجور، زمینه را برای نقد روان شناسی آثار ادبی و شخصیّتهای ...
أكثر
رمان ليلة النهر اثر علی احمد باکثیر ترسیمگر نظام فاسد سرمایهداری مصر در جنگ جهانی دوم است. شخصیت اصلی این داستان «فؤاد حلمی» است که با نوعی از روانرنجوری برخاسته از جامعه و محیط اطرافش روبرو است. نظریۀ شخصیّت کارن هورنای و دیدگاههای نقدی او در مورد شخصیّت روان رنجور، زمینه را برای نقد روان شناسی آثار ادبی و شخصیّتهای داستانی فراهم آورد. رمان لیلة النهر دارای زمینههای روانشناسی است و نظریۀ روان شناسی کارن هورنای بر روی شخصیّتهای آن کاملاً منطبق است. بر این اساس، این جستار بر آن است تا با روش توصیفی – تحلیلی و طبق نظریۀ شخصیّت کارن هورنای به تحلیل روانکاوانۀ فؤاد حلمی، قهرمان داستان بپردازد. بر اساس یافتههای پژوهش، فؤاد حلمی، شخصیّت روان رنجوری است که دارای یک خودانگاره و دنیای غیرواقعی و بسیار آرمانگراست. او دارای نیازهایی همچون نیاز به استقلال، خودکفایی، کمالگرایی است که او را از مردم دور ساخته است، همچنین برخی دیگر از نیازهای گرایش علیه مردم مانند بهرهکشی از دیگران و میل به تحسین شدن در او هویداست.
علیرضا عرب عامری؛ فرشته افضلی
المستخلص
پیتر نیومارك، مؤلفههای فرهنگی را در پنج گروه تقسیمبندی نموده است: بومشناسی؛ فرهنگ مادی؛ فرهنگ اجتماعی؛ نهادها و آداب و رسوم؛ ژستها و عادتها هنگام سخنگفتن. هاشمی و غضنفریمقدم در مقالة «بومیسازی مدل پنجگانۀ عناصر فرهنگی نیومارك» اشاره كردهاند كه در تحلیل برخی دادهها، مواردی وجود دارد كه بسبب تفاوت ...
أكثر
پیتر نیومارك، مؤلفههای فرهنگی را در پنج گروه تقسیمبندی نموده است: بومشناسی؛ فرهنگ مادی؛ فرهنگ اجتماعی؛ نهادها و آداب و رسوم؛ ژستها و عادتها هنگام سخنگفتن. هاشمی و غضنفریمقدم در مقالة «بومیسازی مدل پنجگانۀ عناصر فرهنگی نیومارك» اشاره كردهاند كه در تحلیل برخی دادهها، مواردی وجود دارد كه بسبب تفاوت فرهنگی میان زبانهای گوناگون در هیچ یك از شاخههای طبقهبندی نیومارك جای نمیگیرد، به همین روی برای جبران آن، چهار طبقة دیگر به این طبقهبندی افزودهاند: عبارتها و اصطلاحهای محاورهای؛ واحدها و ارقام؛ عناوین و اقلام خطاب؛ اقلام دیداری- شنیداری، لمسی و عطرها. هدف از پژوهش حاضر، بررسی مقولههای فرهنگ- وابسته و نیز واكاوی معانی گوناگونی است كه به سبب تفاوتهای فرهنگی و بومشناختی در آثار روایی تحتالشعاع قرار میگیرد. این پژوهش به شیوة توصیفی-تحلیلی به بررسی عناصر فرهنگی رمان «الأمیر احتجاب» ترجمه عربی سلیم عبدالأمیر حمدان از رمان «شازده احتجاب» هوشنگ گلشیری میپردازد تا نشان دهد نحوۀ كاربرد صافی فرهنگی به چه میزان با ویژگیهای بافتی در نظام مقصد تناسب دارد و مترجم در ترجمة كدامیک از این مؤلفهها موفقتر عمل كرده است. نتایج نشان میدهد مؤلفة اصطلاحات با 81 مورد بیشترین بسامد و مؤلفة ترانهها و نواها با بسامد صفر كمترین حضور را دارد. انتقال (ترجمه لفظگرا) با 41% و معادلیابی با 34% بیشترین راهكار به كاررفته مترجم است و میتوان گفت موفقیت حمدان در ترجمة مؤلفة جانوران، خطابها و سوگند نسبت به دیگر مؤلفهها بسبب بهرهگیری از راهكار معادلیابی واژهنامهای بیشتر است.
